İnandırırıq ki, Roma Papasının Ermənistana səfəri, daha sonra isə Gürcüstana və Azərbaycana onun səfəri bütün regiona tolerantlıq və sülh rəmzini gətirəcək.-deyə bu barədə “Die Tagespost” qəzetinə verdiyi müsahibədə ER Xİ nazir müavini Şavarş Koçaryan bildirib. ER XİN informasiya və ictimaiyyət ilə əlaqələr idarəsi müsahibəni təqdim edib:
Die Tagespost- Ermənistan 301-ci ildə xristiyanlığı dövlət dini olaraq qəbul edib. Ermənistanın bu günkü mənliyində Xristiyanlığın rolunu necə təsvir edə bilirsiniz?
Cavab-Xristiyanlıq din olmaqdan başqa dəyərlər sistemi kimi qəbul edilməlidir hansı ki, müasir demokratiyanln prinsiplərndə durur. 301-ci ildə xristiyanlığı birincisi olaraq qəbul etmək faktı erməni xalqının tarixində mühüm rol oynayıb. Tarix göstərib ki, xristiyanlığın dəsəylər sistemi erməni mənliyin bölünməz hissəsinə çevrildi və xarici qüvvələrin təzyiqi altında bu mənliyin qorunması üçün mübarizə xristiyanlıq inamı naminə mübarizəyə çevrilib.
Die Tagespost- Tarix ərzində Ermənistanı qonşu hakim qüvələr hədələmişlər. Erməni xalqı necə müqavimət göstərə bilib?
Koçaryan- Çoxsaylı xalqlar yox edilib və indi də yox edilir, ilk növbədə mənliyin itkisi ilə və digər xalqlar ilə asimilassiya edilmək ilə bağlı olaraq. Müxtəlif güclü hökmdarlıqların dağıdıcı yürüşlərinə baxmayaraq, erməni mənliyi xristiyan dəyərlər üzərinə əsaslanmış mənliyin qorunmasına yönəlmiş öz mübarizəsi sayyəsində qorunub.
Die Tagespost – Bu gün isə Ermənistan yaşamaq üçün mübarizə edirmi, məsələn DQ məsələsində?
Koçaryan: Erməni müxtəlif dövlətlər erməni xalqının qədim tarixi ərzində olub, elə vaxtlar da olub ki, erməni xalqının öz müstəqil dövləti olmayıb. 20-ci əsrdə erməni xalqına müstəsna imkan verildi iki dəfə müstəqillik əldə etmək üçün. 1918-ci ildə Ermənistanın Birinci Respublikası cəmi 3 il yaşadı və məcbur olaraq bolşevik Rusiyanın bir hissəsinə çevrildi federativ subyektin statusu ilə. Ermənistanın tərkib hissəsi olaraq Strabon, Plinios Böyük, Klavdios Ptöomeas, Plutarkos, Dion Kasios və digər atik müəlliflər tərəfindən xatırlanan DQ-ın (Artsax) 1918-1921-ci illərdə suverenlik üçün bütün atributları var idi Millətlər Liqası tərəfindən mübahisəli ərazi kimi tanınmışdı. 1921-ci ildə bolşevik partiysının orqanın qərarı ilə Artsax xalqının arzusuna zidd olaraq DQ Sovet Azərbaycanın tərkibində cəlb edildi.
Hələ 1991-ci ildə hələ SSRİ-nin dövründə həm Ermənistanda, həm də DQ-da beynəlxlq hüquqa və SSRİ Konstitusiyasına uyöun referendumlar keçirildi ki, onların da əsasında müasir ER və DQR formallaşdırıldı. SSRİ-nin süqutundna sonra iki Erməni sövlət də demokratiya yolu ilə gedir. DQ-ın əlavə problemləri də var 1990-cı illərin əvvəlində Azərbaycan tərəfindən öz müqəddəratını müəyyən etmiş DQ-a qarşı başlanmış təcavüzün nticələrini aradan qaldırmaq ilə bağlı, Azərbaycan ilə DQ-ın təmas xəttində daimi gərginliyin qorunması ilə və hərbi əməliyyatların yenidən başlanması ilə bağlı ki, onun da şahidi biz aprelin əvvəlində olduq.
Hərbi təcavüzün halında ER özünün bütün qabiliyyətləri ilə DQR dinc əhalisinin təhlükəsizliyini müdafiə edəcək. DQR beynəlxalq tanınmaya cəhd edir ,lakin hələ heç bir dövlət, o cümlədən ER de yure DQR-nı tanımayıb ATƏT MQ həmsədrlərinin vasitəçiliyi ilə gedən danışıqlar prosesini pozmamaq üçün. Bu prosesin əsas elementlərindən biri də DQ son statusunun müəyyən edilməsidir DQ xalqının məcburi hüquqi qüvvəsi olan iradəni ifadə etmək vasitəsiylə. Apreldə müharibə əməliyyatları zamanı Azərbaycanın hərbi bölmələri tərəfindən törədilmiş barbarlıqlar – DQ məktəblərinin bombalandırılması ki, onun nəticəsində şagirdlər həlak olub və yaralanıb, DQ kəndlərindən birində üç yaşlı insanların dəhşətli qətli, DQ SQ əsir götürülmüş üç hərbçilərin başların kəsilməsi, eləcə də oxşar müharibə cinayətkarlarını Azərbaycan prezidentinin səviyyəsiylə mükafatlandırması göstərdi ki, DQ niyə Azərbaycanın tərkibində ola bilməz.
Azərbaycan prezidenti ER-a qarşı ərazi iddialar təqdim edir bəyan etməklə ki, erməni torpaqlaeın Ermənistana mənsub olması tarixi ədalətsizlikdir. Türkiyəyə gəlincə, o DQ məsələsində Azərbaycanı dəstəkləyir.
Die Tagspost- Ermənistan ilə Türkiyə əlaqələri tarix və türk-azərbaycan həmkarlığı səbəbiylə nə qədər pisləşdi?
Koçaryan- Ermənistan ilə Türkiyə arasındakı münasibətlərin nizamlanmasına iki fakt mane olur: birincisi 1915-ci ildə Osman imperiyası tərəfindən törədilmiş Erməni soyqırımına dair Türkiyənin inkarçılıq siyasətidir, ikincisi isə odur ki, Türkiyə Azərbaycanı dəstək olaraq Ermənistanı mühasirədə saxlamaq siyasətini yürüdərək Ermənistan ilə sərhədi birtərəfli olaraq bağlayıb. Bununla da erməni-türk sərhədi Avropanın tək bağlı sərhəddir.
Ermənistanın təşəbbüsü ilə və vasitəçi dövlətlərin köməkliyi ilə 2009-cu ildə Syurixdə erməni-türk münasibətlərini nizamlamaq haqqında protokollar imzalanıb. Protokollar ön şərtlər olmadan addım-addım iki dövlətin əlaqələrin nizamlanmasına yönəlmiş idi. Lakin Türkiyə hakimiyyətləri ön şərtlər irəliyə çəkməklə protokolları təsdiqləmədi. Nəticədə Türkiyə Azərbaycanı dəstəkləməklə Ermənistanı mühasirədə saxlamağa davam edir və öz elanları ilə Azərbaycanın qeyri-quruluşçu siyasətini daha sərtləşdirir. Azərbaycan isə öz növbəsində Erməni soyqırımı reallığını daha qızğın olaraq inkar edir. Bu da onunla şərtləşib ki, Azərbaycan DQ xalqının öz müqəddəratını müəyyən etmək haqqın reallaşması ilə əlaqədar olaraq Sumqayıtda, Bakıda, Kirovəbəddə və digər yaşayış məntəqələrində törədilmiş erməni əhaliyə qarşı qıröınlar və etnik təmizləmələr ilə sübut etdi ki, Osman imperiyasının siyasətinə davam etdirir.
Bu kontekstdə təsadüfi deyil ki, Azərbaycan başçısı öz ölkəsi üçün bütün dünya ermənilərini düşmən kimi bəyan edib və erməniləri qətlə yetirdiyi cinayətkarları qəhrəmanlaşdırır və mükafatlandırır və bunu biz Budapetdə NATO-nun təlimləri zamanı gördük haçan azərbaycanlı qatil yatmış erməni qabiti balta ilə qətlə yetirdi.
Die Tagespost- Bu gün ermənilərin mənliyi məsələsində Soyqırımın hansı orlu var həm Ermənstanda, həm də Diasorda?
Koçaryan- Bir milyon yarım erməni Soyqırımın qurbanı oldu. Və bu gün demək olar ki, elə erməni yoxdur ki onun da üzərinə soyqırım hansısa iz buraxmayıb. Soyqırımın ağrısı daha dərinləşir, çünki biz bu gün onun inkarçılığı ilə üzləşirik. 20-ci əsrin Soyqırımını görmüş erməni xalqı inanır ki, törədilmiş soyqırımların tanınması və pislənməsi bütün bəşəriyyət üçün vaciblidir həm ədalətin bərpa edilməsi baxımından, həm ə gələcəkdə soyqırımların qarşısını almaq məqsədiylə. Təsadüfi deyil ki, Ermənistan BMT İnsan haqları şurasının konsensusu ilə Soyqırımın qarsısını almaq haqqında formula qəbul edildi ki, onunda həmmüəllifləri 70-dən çox ölkələr idi və onun təklifləri əsasınd BMT Baş asambleyası dekabrın 9-unu soyqırım cinayətinin qurbanların günü kimi bəyan etdi.
Eyni məqsədə Yerevanda Erməni soyqırımının 100-cüü illiyi çərçivəsində başlanmış və mütəmadi xarakter almış “Soyqırım cinayətinə qarşı” global forumu xidmət edir. Soyqırımı görmüş erməni xalqı ımindir ki, 100 il əvvəl olduğu kimi indi də bəşəriyyətə qarşı cinayətlərin qarşısını almaq məsələsi vcibli olmağa davam edir.
Die Tagespost – Rusiya sanki Ermənistanı müdafiə edən gücdür. Lakin eyni zamanda Moskva Azərbaycanın silahlanmasına xidmət edir. Rusiya regionda sülhün və sabitliyin məsələsində nə rol oynayır?
Koçaryan – İlk əvvəl vurğulayaq ki, müdafiə və təhlükəsizlik məsələlərində Ermənistan və DQ ilk növbədə öz qüvvələrinə dayanırlar. Eyni zamanda Ermənistan müxtəlif ölkələr və beynəlxalq strukturlar ilə əməkdaşlığın dərinləşməsini mühüm amil kimi müşahidə edir regionda sabitliyin pozulmasına qarşı. Bu məqsədə həmçinin Rusiya ilə Ermənistanın hərbi-siyasi əməkdaşlığı xidmət edir. Rusiya Cənubi Qafqazı ənənəvi olaraq öz təsirinin zonasını hesab edir və region ölkələri ilə öz maraqlarından çıxan tarazlaşmış syiasət yürütməyə cəhd edir.
Rusiyanın vasitəçiliyi ilə idi ki, 1994-cü ildə may ayında üçtərəfli Azərbaycan, DQ və Erməninstan atəşkəs haqqında müqavilə imzalandı hansı ki, ATƏT MQ çərçivəsində gedən sülh danışıqlar prosesinin əsasıdır. Bu atəşkəs cari il apreldə pozuldu Azərbaycan tərəfindən DQ-a qarşı təşəbbüs edilmiş təcavüz ilə. Və yenə Rusiyanın vasitəçiliyi ilə aprelin 5-də şifahi şərtləşmə əldə edildi ki, 1994-cü il atəşkəs rejimi bərpa edilsin.
Die Tagespost – Avropadan isə nə addımlar gözlənilir sabitlik və ermənilərin öz müqəddəratını müəyyən etmək baxımından?
Koçaryan – 1991-ci ildən bəri öz müqəddəratını müəyyən etdiyi iki dövlət ER və DQR Avropa ölkələrinin mövqeyini DQ məsələsini təkcə sülh yoluyla nizamlamaq və regionumuzda sülh və sabitlik qorumaq ilə bağlı yüksək qiymətləndirir. Eyni zamanda mühümdür ki, beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası regiondakı vəziyyətin gərginləşməsi ilə bağlı ünvanlı olsun. Çünki Azərbaycan Avropanın dəyərlər sisteminə xass olan tolerantlı elanları kart-blanş kimi müşahidə edir.
Avropanın mühüm rolu ola bilər ki, Azərbaycana mayın 16-da Vyanada Ermənistan və Azərbaycan prezidentləri arasında əldə lunmuş şərtləşmələrdən əl çəkməyə yol verməsin. Bu razılaşmalar ilə ATƏT-in dəstəyi ilə Qarabağ-Azərbaycan təmas xəttinin və erməni-azərbaycan sərhədinin boyunca araşdırma mexanizmlərinin yerləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Bundan başqa, ATƏT işdə olan sədrinin xüsusi nümayəndəsinin monitoring komandasının və qabiliyyətlərin artması atəşkəs rejiminin möhkəmləndirilməsinə xidmət edəcək.
Die Tagespost – Romanın Fransiskos Papasının səfəri ilə bağlı nə deyə bilirsiniz?
Koçaryan – Romanın Fransiskos papasının Ermənistana səfərinin ümumxristianlıq əhəmiyyəti var, çünki bu birinci xristiyan ölkəyə səfərdir. Bu səfər həmçinin onunla əhəmiyyətlidir ki, keçən ildə aprelin 12-də Müqəddəd Petros kilsəsində Erməni soyqırımının 100*cü iliyinə həsr edilmiş ibadət ərzidə Katoliklərin lideri erməni xalqının ağrısına şərik oldu Türkiyəni öz tarixi ilə üzləşməyə çağırmaqla. Bu səfər həmçinin xalqımız üçün fürsət idi Roma Papasəna minnətdarlığımızı bildirmək üçün. Eyni zamanda, fürsətdən istifadə edərək Erməni soyqırımını tanımış bütün ölkələrə təşəkkür bildirmək istəyirəm, xüsusən Avstriyaya ki, onun parlamenti 2015-ci il aprelin 22-də Erməni soyqırımının 100-cü illiyi ərəfəsində Erməni soyqırımını tanıdı.
Die Tagespost – Demək olar ki, sentyabr ayında Gürcüstana və Azərbaycana səfər edəcəyi Roma Papası qonşu ölkələrin barışmasına xidmət edə bilər?
Koçaryan – Nə qədər də Azərbaycan Qarabağ münaqişəsinə və erməni-azərbaycan əlaqələrin gərginləşməsinə dini xarakter verməyə çalışırsa, bu belə deyil. Bunun əsasında DQ xalqının öz müqəddəratını müəyyən etmək haqqı düşür. İnanırıq ki, Roma Papasının səfərləri bütün regiona tolerantlıq və sülh rəmzini gətirəcək.
