Musa dağının son “mohikanı”: Türkiyədəki erməni kəndi istiqamətinə amerikan baxışı
Türkiyənin tək erməni Vakifli kəndinə The Daily Beast amerikan mətbuat və təhlil saytı maraq göstərir.
Mətbunın müxbiri Kristen Maktinq öz hekayəsi 1915-ci ildə Erməni Soyqırımı zamanı Musa dağının müdafiəsindən başlayır.
Müəllif qeyd edir ki, bu kənddə əsasən orta və yaşlı 135 sakin var. Onlar, 1915-ci ildə Osman ordusuna müqavimət göstərən ermənilərin nəvələridir.
1915-ci ildə 53 gün davamlı fransız gəmilərinin çatmasına qədər qəhrəmanlıqla müdafiə edilib. “Bu kiçik və dinc kəndin hər küncü keçmişlə doludur”- deyə o, qeyd edir.
Birinci dünya müharibəsindən sonra Hatay altı erməni kəndləriylə birgə Fransanın Suriyasının tərkibindən çıxıb. O zaman ermənilər yaşadığı kəndlərinə qayıdıb. Amma 1939-cu ildə referendumun nəticəsində Hatay Türkiyəyə verilib, bunun nəticəsində Hatayın beş min sakinləri öz vətən topaqrlarını tərk edib və Livana köçürərək orada Ancar şəhəri qurmuşlar. Müəllif xatırladır ki, Avstriyalı yazıçı Frants Verfelin “Musa dağın 40 günü” ermənilərin qəhrəmanlığına həsr olunmuşdur.
Vakiflinin etdiyi səyahət zamanı Kristin Maktinq həmçinin yerlilərlə söhbət edib. Onlar öz ailələrinin qurtuluş hekayəsini izah edib. Məqalənin müəllifi qeyd edir ki, burada qırğın barədə danışmağı sevmir: xatirələr son dərəcə ağrılıdır.
Onun sözlərincə, tarixçilər çoxdan o fikirinə gəlib ki, kütləvi qovulma və ermənilərin qırğını 20-ci əsrin ilk soyqırımıdır, amma Türkiyə indiyə qədər bu faktı inkar edir.
“1915-ci ilin hadisələrinin təsviri üçün “soyqırımı” sözünün istifadəsi zülmə gətirən ölkədə Türkiyədə yaşayan erməni azlıqlara ənənələrin qorunması asan şəkildə verilməyib”- deyə amerikan jurnalisti qeyd edir.
Maktinq həmçinin əlavə edir ki, 1939-cu ildə sakinlər erməni soyadlarını dəyişməyə məcbur edilib. Bundan başqa tək erməni küçəsi bağlanıb və onlar öz uşaqları oxumaq üçün İstanbula göndərməyə məcbur edilib.
Kristin Maktinq qeyd edir ki, Vakiflinin sakinləri öz kəndi, mədəniyyəti və ənənələrini qormaq üçün mübarizə aparır. Təzliklə burada muzeyin açılması nəzərdə tutulur.
