Azərbaycanın ikinci prezidenti Heydər Əliyevin uşaqlıq yaşı haqqında məlumatlar nəinki azdır, həm də mübahisəli məqamları ilə diqqəti cəlb etməkdədir. Rəsmi məlumatlara əsasən, Heydər Əliyev 1923-cü il noyabrın 10-da Naxicevan şəhərində dünyaya gəlmişdir. Lakin beynəlxalq, həm də yerli Azərbaycan mediası bu mözvuya dəfələrlə toxunaraq, məlumatların reallığını şübhə altına alıb.
1923-cü ildə Naxicevana köçməzdən öncə, Heydər Əliyevin valideynləri Ermənistandakı Sisyandan uzaq olmayan və indi Tanahat adlandırılmış Comərdli kəndində yaşayıb. Kənd bələdiyyəsi Arsen Ohanyan deyir ki, yerli azərbaycanlılardan biri Heydər Əliyevin məhz bu kənddə doğulduğunu qeyd edib. “Sovet hakimiyyəti illərində Tanahatda 38 azərbaycanlı ailə yaşayırdı. 90-cı illərdə biz heç bir problem olmadan, avto məktəbinin marşrutlarıyla onları Vayots Dzorun Xndzorut kəndinə apardıq. Oradan onlar Naxicevana getdi. Onlar əl altda nə vardısa apardılar, heç bir problem olmadan evləri boşaltdılar. Rusların müşayiətiylə biz bu kəndə gəldik, onların əşyalarını yüklədik və Vayots Dzorun Xndzorut kəndinə apardıq. Daşıntı zamanı mən, bax bu qonşuluqda yaşayan insanlara kömək edərkən, əşyalarını yükləyərkən, Əliyevin burada anadan olmasının düzgün olub olmadığını soruşdum. Biri bu evi göstərdi, dedi ki, onun ata-babaları burada yaşayıb. İki yaşlı Əliyevi Naxicevana apardılar. Mən buradan bilirəm ki, Əliyev burada yaşayıb, bu da onun ata yurdudur”.
Moskvada dərc olunan “Pravda-5” qəzeti hələ 1997-ci ildə bu mövzuya toxundu. Xüsusən, qəzetin “Heydər Əliyev Ermənistanda anadan olub” sərhlövhəli məqaləsində qeyd edilir: ”Arxiv materiallarını ətraflı araşdıraraq, tədqiqatçılar əmin idi ki, Azərbaycanın Ulu öndəri Heydər Əliyev rəsmi tərcümeyi-halında deyildiyi kimi 1923- cü ildə Naxicavanda deyil, Ermənistanda, Sisyanda doğulub. Sonra Əliyev bu faktı qeyd etməmək qərarına gəlib”.
Bu faktı qeyd etməmədiyinə baxmayaraq, Heydər Əliyev sovet illərində Comərdli kəndinə böyük diqqət yetirdi, yerli gənclərə təhsil almaq üçün kömək etdi, onun təşəbbüsüylə Bakı-Comərdli avtobus nəqliyyat xətti istifadəyə verilmişdi. “Sovet hakimiyyəti illərində Bakıdan avtobus Comərdli kəndinə gəlir, burdan da Bakıya gedirdi. Avtobus gəlib, burada, aşağıda dayanırdı. Azərbaycanlılar bu kənddən köçənə qədər uzun illər avtobus kəndə xidmət edirdi. Məhz bu Comərdli kəndində işləyən gənclər yox idi, bütün gənclər Bakıda tələbələr idi. Bununla bağlı mən soruşdum, dedilər ki, Əliyev öz kəndinin bütün sakinlərini təhsil almaq üçün Bakıya göndərirdi”- deyə qəzetdə deyilir.
Ermənistanda doğulma faktını gizlətmək üçün səbəblər fərqli ola bilər. Qafqaz barədə öz araşdırmalarıyla məşhur Britaniyalı jurnalist və yazar Tomas de Vaal Heydər Əliyevin həyat yolu haqqında danışarkən əsas səbəblərdən birini qeyd etdi: “Uzun müddətdir yayılan şayiələrə görə, Əliyev əslində qeyd olunandan iki il əvvəl dünyaya gəlib. Bununla belə böyük bir azərbaycanlı siyasətçinin doğum yeri kimi erməni kəndinin qeyd olunmamasına qərar verilib. Onun uşaqlıq həyatı barədə məlumat azdır və Naxicevandakı Heydər Əliyev Muzeyində mükəmməl məktəb hesabatları onun barəsində olan həqiqətləri tam göstərmir”.
Şəxsi tərcümeyi-halında erməni doğum yerini gizlətmək doğum məlumatlarını dəyişdirməyin yeganə səbəbi olmayıb. 1997-ci il oktyabrın 10-da “Profil” qəzetində dərc edilmiş məqalədə rus jurnalist Aleksandr Truşin qeyd edir ki, Azərbaycanın Ulu öndəri tərcümeyi-halını dəyişdirərək ordudan yayınmağa çalışıb. Əliyev Sovet İttifaqı Komunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsində çalışarkən, Azərbaycandan məktub gəldi. Orada qeyd edilmişdir ki, Əliyev hərbi xidmətdən yayınmaq üçün vərəm xəstəliyi haqqında “saxta” sənəd təqdim edib.
“O zaman Partiyanın Nəzarət komissiyasının sədri Boris Pugo Siyasi büronun üzvünün tərcümə-halının məlum olmayan faktını yoxlamaq üçün Azərbaycana komissiya göndərmişdi. Əlbəttə, komissiya hər hansı bir istinat tapmadı. Lakin qəribə olsada ki, digər sənədlər də tapılmadı. Məsələn, Naxicevanın məscidinin reyestrində Heydər Əliyevin anadan olmasına dair protokol olmayıb. Doğum haqqında şəhadətnamə də tapılmayıb. Lakin Pedagoji texnikum üçün qəbul ərizəsində öz əliylə yazıb ki, 1922-ci ildə dünyaya gəlib və belə çıxır ki, 1940-cı ildə, o, artıq orduda xidmət etməliydi”- deyə Tomas De Vaal qeyd edib.
Azərbaycanın Sənaye İnstitutunda tələbə olan Əliyev haqda şəxsi məlumatlar da Azərbaycanın ikinci prezidenti barədə naməlum şəkildə itirilmiş sənədlər sırasındadır. Rektorun sözlərincə, bəzi insanlar gələrək, onun haqqında şəxsi məlumatları aparıblar. Tanahat kəndində də arxivlər saxlanılmayıb, azərbaycanlılar özlərinə məxsus olan bütün səndələri aparıblar.
Tamahatın kənd bələdiyyəsi qeyd edir: “Azərbaycanlılar gedərkən, burada hər hansı bir arxiv qoymamışlar. 1990-cı ildən bəri mən buradayam, kənd bələdiyyəsinin müavini olmuşam, kənd bələdiyyəsi olmuşam, burada arxivlər olmamışdır, oxşar hər hansı bir sənəd qalmamışdır”.
Azərbaycanın Ulu öndəri Heydər Əliyevin tərcümə-halında uşaqlıq yaşının itkin səhifələri həddindən çoxdur. Onun barəsində beynəlxalq baxışlar və insanların söylədikləri, hər halda, sübut edir ki, doğum yerini və tarixini dəyişdirmək səbələri az olmayıb, Itkin sənədlərlə bağlı faktlarsa, öz-özlüyündə hər şeyi deyir.
