ArtsaxBaşlıca

Nikol Paşinyan: “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi kompromis olmadan həll edilə bilməz”

ER Baş naizri Nikol Paşinyanın İtaliya səfəri davam etməkdədir

ER Baş nazirinin Administrasiyasından alınan məlumata görə, Baş nazir Nikol Paşinyan, Milanın Beynəlxalq Siyasi elmi İnstitutundakı İSPİ beyin mərkəzini ziyarət edərək “Gələcək haqqında dialoq” mövzusunda müzakirələrdə çıxış etdi.

Öz çıxışında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə toxunaraq Nikol Paşinyan qeyd etdi.

“Bilirsiniz ki, Ermənistan bir çox təhlükəsizlik riskləri və çağrışlarla dolğun olan qeyri-sabit bir bölgədədir.

Cənubi Qafqazda hələ də gərginlik, silah yarışı və nifrət siyasətinə gətirib-çıxaran həll olunmayan münaqişələr var.  Berlin divarının yıxılmasından 30 il sonra, Ermənistanın dörd sərhədlərindən ikisi; Türkiyə və Azərbaycanla sərhədlləri təxminən 30 il bağlıdır.

Ermənsistanla diplomatik münasibətlərdən imtina edərək və  Azərbaycanın Ermənsitana və Dağlıq Qarabağa qarşı fəalliyətində dəstək verərək, Türkiyə Ermənistan və 20-ci əsrdə Osmanlı İmperiyasında əsrin ilk soyqırımına məruz qalan və ədalətin və həqiqətin inkar edilməsina şahid olan Erməni xalqı üçün ciddi bir təhlükəsizlik təhdidi olaraq qalmaqdadır. Dostlarımız Gürcüstan və İranla sərhədlərimiz açıq olmasına baxmayaraq, iqtisadi səmərlik baxımından bunları yarım açıq hesab oluna bilər. Digər iki qonşular tərəfindən olan çağırışlar xarici iqtisadi əlaqələrimizin potensialını məhdudlaşdırır və genişmiqyaslı regional əməkdaşlıq imkanlarına mane olur.

Bizim üçün ən böyük təhlükəsizlik çağırışı Dağlıq Qarabağ münaqişəsidir. Münaqişə hələ də həll olunmayıb. Davamlı gərginlik mənbəyə çevrilib və bölgədə hərbi əməliyyatların bir daha da başlanmasına səbəb ola bilər. Bu münaqişə bəzilərin bunu sadələşdirilmiş şəkildə təqdim etməyə çalışdıqları kimi ərazi mübahisəsi deyildir. Söz öz müqəddəratını təyinetmə hüququ, insan hüquqları və orada yaşayan insanların fiziki təhlükəsizliyi haqqındadır.

Münaqişənin kökləri Sovet İttifaqının ilk illərinə, Komunits Partiyasının istəyi ilə əhalisinin 95 faizi erməni olan erməni bölgəsinin Azərbaycana verilməsinə aiddir. Bu 1920-ci illərində Bolşevik Rusiya və kemalist Türkiyə arasında əldə olunan razılaşma nəticəsində olub.

Sovet dövründə münaqişə Ermənistan əhalisinə qarşı sistematik və zorakı ayrıseçkilik ilə müşahidə olunurudur, ermənilər isə 1988-ci ildə  öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu istəyiblər. Dağlıq Qarabağdakı ermənilərin istəyinə cavab olaraq  Sovet Azərbaycan hakimiyyəti hərbi qüvvədən istifadə edərək bu hərəkatın qarşısını almaq üçün kəskin tədbirlər gördü. Dağlıq Qarabağ və Azərbaycanda yaşayan ermənilərə qarşı kütləvi vəhşiliklər törətməklə etnik təmizlənmələr olub.Sonra isə, Sovyet Birliyinin dağıդılması səbəbi ilə, digər respublikalar kimi Azərbaycan da SSRİ-ni tərbikibndən çıxıb.

SSRİ-in konstitusiyasına görə, hər hansı bir üzv dövlətin da SSRİ-dən ayrılmaq niyyətini bəyan etdiyi təqdirdə, onun yurisdiksiyasında olan muxtar vilayətlərin statuslarını, hətta bu respublikadan ayrılmaq hüququ var idi.

Sovet konstitusiyasında görə də Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti öz müqəddəratını təyinetmə hüququndan istifadə etdi. Dağlıq Qarabağ Azərbaycandan müstəqilliyini elan etdi, eyni zamanda Azərbaycan Sovet İttifaqından çıxdığı kimi, Dağlıq Qarabağ da Azərbaycandan müstəqiliyini elən etdi.

Bu dəfə də Azərbaycan hakimiyyətləri ermənilər qarşı güc tədbiq etdilər. Onlar Dağlıq Qarabağ xalqınını var olduğunu təhdid edərək genişmiqyaslı müharibəyə başlayıblar. Bu ekzistensial təhlükəyə cavab olaraq, Dağlıq Qarabağın ümumi əhalisinin 80 faizini təşkil edən ermənilər özünümüdafiəyə başlayıblar. Onlar öz torpaqlarını müdafiə edərək Azərbaycana yeni vəziyyəti qəbul etməyə  məcbur etdilər. Nəticədə Dağlıq Qarabağ, Ermənistan Respublikası və Azərbaycan arasında 1994-cü ilin mayın 12-də atəşkəs haqqında saziş imzalanıb.

Münaqişənin nizamlanma prosesi üzrə danışıqlar hələ də 1992-ci ildə, yəni atəşkəs haqqında saizşin imzalanmasından əvvəl başlayıb. Beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən münaqişənin nizamlanması üçün vasitəçilik mandatı alan ATƏT-in Minsk Qrupu münaqişənin üç tərəfinin olduğunu bildirdi: Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan. Bu fakt 1990-larının əvvələrində müxtəlif beynəlxalq sənədlərdə təsdiqləndi.

Həqiqətən də, Dağlıq Qarabağ uzun müddət danışıqlar prosesinin tərəfi kimi danışıqlarda iştirak edirdi. 1990-cu illərin başlanğııcda hətta Dağlıq Qarabağ, Azərbaycan lideriləri, həmçinin Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan Respubliaksının müdafiə nazirləri arasında görüşlər olub.

Təəssüf ki, beynəlxalq vasitəçilərin on illərdir səylərinə baxmayaraq, Qarabağ münaqişəsi həll olunmamış qalır. Bu vəziyyətin səbələri nedir?

İlk növbədə Azərbaycan  Dağlıq Qarabağ  nümayəndələri ilə danışılardan imtina edir. Onlar iddi edir ki, Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olmalıdır. Azərbaycan hakimiyyəti Dağlıq Qarabağ ərazi bütövlüyünün bir hissəsinin olmasını istəyir,  digər tərəfdən isə Dağlıq Qarabağ nümayəndələri ilə danışıqlardan imtina edir. Bu biraz qəribə deyildirmi?

Onalrın bu davranışı nə deməkdir. Bu, odeməkdir ki, Azərbaycan hakimiyyəti faktiki olaraq Dağlıq Qarabağ xalqı ilə danışıqlar aparmaq istəmirlər, çünki onlar xalqı deyil, yalnız ərazi istəyirlər. Daha doğrusu onlar adam olmadan ərazi istəyirlər. Bu onların münaqişənin hərbi yolu ilə nizamlanmasına ümidvar olduğunu deməkdir, o ki, Dağlıq Qarabağı işğal etmək, etnik təmizləmələr törətmək və həm ermənilərdən, həm də bu məsələdən qurtulmaq.

“Hərbi yolu ilə nizamlanması istisna deyildir”- bu bəyanatı Əliyeva aiddir, o dəfələrlə bəyan edib.

“İstənilən vaxt məsələni hərbi yolu ilə həll edə bilərik”- bunu İlham Əliyev 2017-ci ilin yanvar ayında ölkənin iqtisadi inkişafları müzakirə olunan Hökumət iclasında bəyan edib.

“Biz hərbi qüdrətimizi bundan sonra da artıracağıq və hesab edirəm ki, bu, danışıqlar üçün ən vacib amillərdən biridir”- bu isə İlham Əliyev 2018-ci ilin noyabrın 5-də deyib.

2018-ci ilin dekabrın 17-də isə bəyanatada deyilir.  

“Əlbəttə, bir daha demək istəyirəm ki, Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün bütün başqa amillərlə yanaşı, ən birinci amil bizim hərbi gücümüzdür, qüdrətimizdir.”

Həqiqətən, Azərbaycan hakimiyyətinin öz cəmiyyətini müharibəyə hazırladığına inanmaq üçün bir çox səbəb var. Buna görə də, anti-erməni təbliğatə ilə öz xalqını bəsləyirlər.  Bunun üçün onlar silah-sürsata böyük vəsait xərcləyirlər. Buna görə də, anti-erməni nifrət sözü rəmi siyasətə çevrilib. Buna görə də, ermənifobiyası Azərbaycanın rəsmi siyasətinə çevrilib. Mən bu siyasətin bəzi konkret nümunələri təqdim edəcəyəm. Dağlıq Qarabağa səfər edən hər hansı bir əcnəbi Azərbaycanın “qara siyahısına” düşür. Bu siyahıda təxminən 850 insan var. Erməni soyadlı şəxslərin Azərbaycana girişi qadağandır.  ABŞ vətəndaşı olan, “Bloomberg”-in jurnalisti Diana Markosyani ilə də oxşar hədisə olub. 2011-ci ildə onun Azərbaycana girişi qadağan olunub. 2014-ci ildə türk orkestrinin musiqiçisi Rafer Noyan ilə belə hadisə baş verib. 2016-ci ildə də Luka Vardanyanla da olub, 2018-ci ildə isə 80 yaşında olan rusiyalı Olqa Barseğyanla da baş verib. 2017-ci ildə erməni mənşəli bir qadını 4 yaşı uşaqlı ilə Bakı havalimanında üç saat tutaraq sonra deportasiya etdilər. Bunu davam edə bilərəm.

Ən  məşhur hədisə “Arsenal”-ın oyunçusu Henrx Mxiktaryana aiddir, o bir neçə il əvvəl Bakıda keçirilən Avropa Liqasının finalında iştirak etməyib. Azərbaycan hakimiyyətləri hətta Mxitaryan adlı qeyimi qadağan ediblər. Bu siyasət bəzən gülüncdür. Bir neçə gün əvvəl Bakıda erməni mahnısını səsləndirən şəxs saxlanılıb.

Lakin ən faciəli və həyasız olan Ramil Səfərovla bağlı hədisə idi, o Budapeştdə NATO seminarında iştirak edən erməni zabitini balta ilə öldürdü. O, ömürlük həbs cəzasına məhkum edildi, sonra Macarıstan hakimiyyəti tərəfindən Azərbaycana ekstadisiya olunub. Ondan sonra onu Azərbaycan qəhramanı kimi qəbul etdilər. Prezident İlham Əliyev onun əfv edilməsi haqqında sərəncəm imzalayıb, hərbi rütbəsini qaldırdı və mənzil verdi.

Əziz dostlar,

Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan hakimiyyətlərinin anti-erməni siyasətinə baxmayaraq, Ermənistan münaqişənin qarşılıqlı məqbul olan həlli üçün konkret addımalr atır. Bunun üçün mən təxminən bir il əvvəl bəyan etdim ki, Dağlıq Qarabağın istənilən həlli Ermənistan xalqı, Dağlıq Qarabağ xalqı və Azərbaycan xalqı üçün məqbul olmalıdır. Belə yanaşmanı qaldıran ilk erməni lideri idim. Ölkəmdə məni tənqid etdilər.

Bununla yanaşı, mən əminəm ki, münaqişənin sülh və davamlı nizamlanmasının yeganə yolu budur, çünki kompromis, qarşılıqlı hörmət və tarazlıq ehtimalını nəzərdə tutur. İrəliləmək üçün Azərbaycandan da oxşar bir bəyanat gözləyirəm. Prezident Əliyevin belə bir bəyanatını eşitsək, danışıqlar prosesində əsl irəliləyiş olacaqdır.

Lakin Azərbaycan hakimiyyətləri məsələni yalnız öz xalqı üçün məqbul olan yolu ilə həll etmək istəyirlər. Buna görə də Azərrbaycanın müanqişəni hərbi yolu ilə həll etmək ümidləri olduğöunu və danışıqlar masası üzərində həll tampaq istəmədiyini düşünmək üçün əlavə səbəblərim var.

Azərbaycan hakimiyyətləri başa düşməli ki, sülh danışıqlar və münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanmasının alternativi yoxdur. Əvvəlca, Artsaxın  və Ermənistan ilə  təhdid dilində danışmaq tamamilə faydasızdır. Bu faydasız yoldur. Azərbaycan vaxdında güc dili ilə Dağlıq Qarabağ xalqı ilə danışmağa çalışıb və həm əhali baxımından, həm də silah baxımından Dağlıq Qarabağ üzərində üstünlüyünə baxmayaraq ciddi nəticələrlə üzləşib. Öz hərbi uğursuzluqlarına görə qisas almaq cəhdləri heç bir nəticə vermir.

Regionda hərbi eskalasiya həttə qlobal baxımdan fəlakətli nəticələrə səbəb olacaq. Hərbi sərgüzəştlərə daxil olmaqla Azərbaycan Suriya və İraqda nüfuzlarını itirən və indi əməliyyatları üçün yeni ərazilər axtaran terrorçular üçün münbit bir şərait yarada bilər.

Coğrafi cəhətdən, Azərbaycan bütün dörd istiqamətdə: cənub, şimal, şərq və qərbdə bölgəyə daxil olunması üçün dayaq nöqtəsi ola bilər.

Əziz dostlar,

Dağlıq Qarabağ münaqişəsi region xalqları üçün çox çətin və acı bir məsələdir. Çətin və ardıcıl səy olmadan, kompromis, qarşılıqlı hörmət və balans olmadan münaqişə həll oluna bilməz. Lakin əgər xalqlarımızın gələcəyi üçün məsuliyyət  aldıqsa, onda real dəyişikliyə nail olmaq üçün səylər göstərməliyik. Mən Azərbaycan hökumətini, Dağlıq Qarabağ Hökumətini və Ermənsitan Hökumətini nəzərdə tuturam.

Bölgədə barış istəyimizdə səmimiyik və münaqişənin üç tərəfi üçün məqbul olan həll tapmaq üçün dialoqa hazırıq. Yanaşmamız budur, bu yeni paradiqma əsasında danışıqlar aparmağa hazırıq.

Sonda demək istərdim ki, buraya səfərimdən əvvəl institutun veb saytındakı başlıqlardan birini diqqətimi çəkdi: “Mürəkkəb qandan daha yaxşıdır”.  Bu münaqişədə kifayət qədər qan tökülüb. Buna son qoymaq və regionumuzun xalqların sülhu üçün bizə mürəkkəb və güclü əllər lazımdır”.

Daha çox göstər
Back to top button