Artsax Respubliaksının İnsan hüquqları müdafiəçisi Artak Beglaryan 1990-cu ilin yanvarın ayında Azərbaycan tərəfindən Bakıda ermənilərə qarşı törədilmiş qırğınlarının 30-cu ildöndümü ilə bağlı bəyanat yayıb.
Bəyanatda qeyd edilir.
“1990-cu ilin yanvar ayında Azərbaycanın Bakı şəhəri yenə də ermənilərə qarşı davamlı şəkildə törədilmiş qırğınlar arenasına çəvrilib (1905-ci və 1918-ci ildə törədəlmiş qırğınlardan sonra üçüncü qırğını). Burada Azərbaycanın digər yaşayış məntəqələrindən fərqli olaraq xeyli sayda ermənilər yaşayırdı. Yanvarın 13-də Bakıda keçirilmiş mintinqdən sonra, əvvəlcədən hazırlanmış plana əsasən, təxminəmn 50000 nəfərlik izdiham qruplara bölünmüş və şəhəri ermənilərdən “təmizləmək” üçün əvvəlcədən verilmiş ünvanlardakı evlərə hücum edilib. Yanvarın 13-20-də məhz milliyətinə görə, Bakıdakı ermənilər zorakılıq, qırğın, talana məruz qalıb. Ermənilərin həyat, qırğınlar və ayrıseçkiliyinə yol verilməsinə,azadlıq və təhlükəsizlik, əmlak, ədalətli məhkəmə araşdırması və bir sıra digər hüquqları pozulub. Öldürülənlərin dəqiq sayı hələlik məlum deyil, lakin son araşdırmalarımza görə təxminən 450 nəfər öldürülüb.
Yanvarın 18-də Bakıda ermənilərin qırğınları və Şahumyan rayonun erməni kındlərinə və Getaşenə hücumları ilə bağlı Avropa Parlamenti “Ermənistandakı vəziyyətlə əalqədar” qətnamə qəbul edərək SSRİ hakimiyyətlərini Azərbaycanda yaşayan ermənilərin effektiv müdafiəsini təmin etməyə çağırıb. Yalnız 1990-cu ilin yanvarın 20-nə keçən gecə Sovet Ordusuunun qoşunları paytaxta giriblər, onlar Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin silahlı qüvvələrinin güclü müqavimətinə qarşı çıxıblar, ermənilərin yeddi günlük qırğınlarıa son verilib.
1990-ci ilin sentyabrın 27-də “New York Review of Books”-da Kanada, Avropa və ABŞ-nın 133 tanınmış alim və insan hüquqları müdafiəcilərinin imzaladığı məktubu nəşr olunub. Onlar Bakıda erməni ölümləri və qırğınlarına qarşı etiraz səslərini qaldırıblar. Məktubda xüsusən qeyd edilib ki, “erməni azlığa qarşı törədilmiş cinayərlər Sovet Azərbaycanda dövlət siyasət deyil, ardıcıl praktikaya çəvrilib”.
Azərbaycan tərəfindən insanlığa qarşı törədilmiş bu cinayət Azərbaycanda erməni əhalisinin etnik təmizlənməsini sürətləndi və ya son verib. Bu siyasət çərçivəsində 1988-1990-cu illərdə Azərbaycanı Sumqayit, Kirovabad və bir sıra digər şəhərlərində və Dağlıq Qarabağın Muxtar Vilayətində, SSRİ-in biliyi və icazəsi ilə minlərlə insan öldürülüb və 400 mindən erməni didərgin salınıb.
Sonrakı illərdə də (1991-1994-cü illərdə Azərbaycan-Qarabağ müharibəsi daxil olmaqla) Azərbaycan ermənilərin etnik təmizləmə siyasətini davam etdirdi, təhlilimizə görə, bu isə, BMT-nin 1948-ci il “Soyqırım cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyası ilə təsbit edilmiş soyqırım cinayətinin hüquqi düsturuna tamamilə uyğun gəlir.
Bundan əlavə, yüz minlərlə Azərbaycan ermənilərinin vətəndən məhrum olunmasından başqa, araşdırmalarımız göstərib ki, onların mülkiyyəti, hərəkət azadlığı və bir sıra digər hüquqları pozulmaqda qalmağa davam edir və çoxları hazırda da bu siyasətin fiziki, psixoloji və maddi nətəiclərini daşıyır.
Törədilmiş cinayərlərə indiyədək lazımi hüquqi qiymət verilməyib və cəzasız qalıb, Azərbaycan Respublikası tərəfindən dövlət səviyyəsində ermənifobiya siyasətinin aparılması bunun nəticələrinədən biridir. Bu siyasətinin qurbanları yalnız Azərbaycan erməniləri deyil, Artsax Respubliaksının (Dağlıq Qarabağ) əhalisi, bütün ermənilər və Artsaxa səfər edən ermənilərdir.
Xatırladaq ki, Azərbaycanda olan ermənifopifa barədə Artsax Respublikasının Ombudsmanı 2018-ci ildə xusüsi hesabat təqdim edərək, bu siyasətin konkret nümunələrini və bununla bağlı beynəlxalq hüquq təhlili təqdim etdi.
2016-cı ildə aprel ayında Azərbaycanın Artsaxa qarşı başlatdığı hücum zamanı də Azərbaycan cəmiyyətində anti-erməni hissi qeydə alınıb. İnsan Hüquqları Müdafiəçisi araşdırma missiyası çərçivəsində 2016-cı ildə dinc və hərbi şəxslərin öldürülməsi, başını kesmə, işgəncə və hüquqların pozulması və müharibə cinayətlərinin bir sıra digər hallar barədə xüsusi hesabat təqdim etdi.
Maraqlıdır ki, belə cinayətlər törədən azərbaycanlı hərbçilər sonra Azərbaycan hakimiyyəti tərəfindən mükafatlandırılmış və təltif olunub.
Ombudsman beynəlxalq hüquq prinsipləri və normalara görə beynəlxalq ictimaiyyəti 1990-cu ildə yanvar ayında Bakıda törədilmiş qırğınlarına düzgün hüquqi qiymət veməyə, həmçinin hazırda da anti-erməni siyasətinin dayadnırlması üçün tədbirlər görməyə çağırıb. İrqçi nifrətin bu yolu yalnız beynəlxalq hüququn tanınmış prinsiplərinə zidd deyil, bu həmçinin iki xalqı münaqişəsinin nizamlanması və davamlı süldən uzaqlaşdırır”.
