Mənbə qeyd edir ki, rus qoşunları Şuşidən çıxarıldıqdan sonra İrandan Britaniya qoşun bölmələri gəldi. Bundan sonra ingilislər ermənilərə nifrət dolu bir şəxsi, Xosrov Bəy Sultanovu Qarabağın qubernatoru təyin etdilər.
Yerli Milli Erməni Şurası sonuncunun hakimiyyətini tanımadı.
Ermənistan isə öz növbəsində Arsen Şahmazyanı qubernator təyin etdi və bunun nəticəsində Şuşidə iki hakimiyyət təstiqləndi və suverenliyin bərqərar olması ilə nəticələndi. Tərəflər yalnız hərə öz məhəllələrinə -erməni və azərbaycanlı sakinlərinə nəzarət edirdi.
Sultanov ermənilərdən Qarabağ üzərində Azərbaycan hakimiyyətini tanımasını tələbini edirdi və ondan sonra 1920-ci il martın 23-də erməni sakinlərinin qırğınını təşkil etdi.
“Yerli sakinlərin köməyi ilə Azərbayjan hərbçiləri erməni rayonlarında qırğınlar törətdilər. Nəticədə bütün erməni əhalisinin gözləmədiyi qəfil qətlamına və sürgün edilməsinə çatdırdı və Şuşinin erməni bölgəsində güclü yanğınlar başlandı.
Bir neçə min sakinlər şəhərdən qaçmağa üz tutmağı bacararaq Varanda istiqamətinə getdilər”-deyərək mənbə yazır və sonra əlavə edir ki, azərbaycanlıların türk zabitləriylə birlikdə erməni evlərinə soxulur talan edir və qalan son sakinləri qətlə yetirir, yaxud od vurub yandırırdılar.
“1920-ci ildə gördüyüm həmin mənzərəni dəhşətlə, sarsıntılarla xatırlayıram nəyi ki, mayda Şuşidə gördüm qeyri-insani, vəhşilik adlandırmaq olardı. Gözəl görkəmli erməni şəhəri viranəliklərə düçür olmuşdur, təməlinəcən yerlə yeksan edilmişdir, su quyularındasa qadın və uşaqların cəsədlərini öz gözlərimizlə gördük”- deyərək mənbə inqlabçı Serqo Orconoqidzenin şahidliyindən bir parçanı sitat gətirir.
Məqalədə qeyd olunur ki,Şuşidən başqa onunla yanaşı olan 30 kənd darmadağın olub 25 min nəfər qaçqın düşübdür…
