Artsax məsələsinin nizamlanması prosessində Əliyevin “konstruktivliyi” barədə Paşinyanın qiymətləndirməsi müxalifətin və tənqidin böyük dalqasına səbəb olub.
Əlbəttə ki, illərdir hərbi şantaj və qətl siyasəti yürüdən, bu günə qədər müharibə ritorikasını səsləndirən və dördgünlük müharibəyə konstruktiv şəkildə başlayan birini “konstruktiv” qiymətləndirmək çox qəribə görünür.
Serj Sarkisyanın 2017-ci ilin oktyabrında, dördgünlük aprel müharibəsindən bir il yarım sonra verdiyi açıqlamada Əliyevin də sərhəddə itkilərin olmasını istəməməsisi kimi qəribə səslənir.
Eyni zamanda, Sarkisyan bunu Cenevrə görüşündən dərhal sonra söyləmişdir, baxmayaraq ki, bundan bir neçə gün əvvəl, həmçinin üç gün sonra erməni tərəfi azərbaycanlıların atəşindən itkilər vermişdir.Ancaq Paşinyanın hazırkı əleyhdarlarının əksəriyyəti Sarkisyanın həmin bəyanatına sükutla yanaşıb.
Lakin Paşinyanın indiki tənqidçilərinin böyük əksəriyyəti Sarkisyanın bəyanatıyla bağlı sükut edirdi.
Hər halda vəziyyət və Əliyevi qiymətləndirmək baxımıyla 2017-ci ildə Sarkisyan, indisə Paşinyan o qədər şərəfsizmi idilər ki, özlərinə icazə verərdilər oxşar ifadələr səsləndirsinlər.
Şübhəsiz ki, yox. Dördgünlük aprel müharibəsindən bir il yarım sonra, Vyanada və Sankt-Peterburqdakı görüşlərdən bir il keçdikdən sonra, 2017-ci il oktyabrın 16-da Əliyevlə görüşdən sonra Serj Sarkisyan bəs nədən danışırdı?
Bu vəziyyəti qiymətləndirmək üçün, bəlkə də aprel müharibəsinin nə olduğunu qeyd etmək vacibdir. Serj Sarkisyan dördüncü ildönümü ilə bağlı sənədli filmdə də daxil olmaqla bu mövzuda bir sıra açıqlamalar vermişdir.
Onun sözlərinə görə, Azərbaycan, Ermənistanın Bakını dayandırmaq üçün həmsədrlərdən kömək istəyəcəyini və sonra zəif mövqedən danışıqlar aparacağını ehtimal edirdi.
Əliyevin heç bir itki istəmədiyini söyləyən Serj Sarkisyan, Bakının yürütdüyü hərbi şantaj və təcavüz siyasətinin çox aldadıcı ola biləcəyini söylədi, bununla da Rusiyanın həm Ermənistanı, həm də Bakını şantaj etmək şansını artırdı.
Onun sözlərinə görə, Serj Sarkisyanın və daha sonra Nikol Paşinyanın siyasətindən və ümumiyyətlə yanaşmalarından asılı olmayaraq qiymətləndirməsi, Əliyevlərin hərbi şantaj siyasətini dayandırmasına yönəlmiş konteksti özündə cəmləşdirdi və bununla da Rusiya şantajının məntiqinə əsaslanan Rusiya siyasətinə imkan vermədi.
Əlbətdə ki, Əliyevin öz hesablamaları və gözləntiləri var ki, Rusiya dəstəyi ilə Ermənistan və Artsaxa təcavüzü qanuniləşdirmək, mümkün qədər götürmək və Moskvanın müdaxilə edə biləcəyi zaman dayandırmaq mümkün olduğundan başqa bir məsələ. Ümumiyyətlə, Bakı dördgünlük iclasda bu sxemi sınadı. Cəhd alınmadı, amma bu məntiqin bir anda işləyə biləcəyi ümidi itirilmədi.
Əlbətdə ki, Yerevan bir sıra səbəblərdən bu mexanizmin ümidsizliyini dilə gətirməyə cəsarət etmir və Serj Sarkisyan bunu hakimiyyətdən getdikdən iki il sonra edə bildi.
Ancaq Əliyevə ünvanlanan göstərişlərin məntiqi kifayət qədər şəffafdır. Əvvəla, Azərbaycana ilkin şərtlər olmadan sülh lazımdır. Bakının regional uğur üçün perspektivi yoxdur, seçimi yenidən itirmək və ya itirməməkdir.
İşarə effektiv olub-olmamasından asılı olmayaraq, burada cavab nisbidir. Birmənalı deyil ki, heç bir halda Yerevanın praktik siyasət baxımından Əliyevin “anlayışına”güvənməyə haqqı yoxdur. Bu yalnız Ermənistan Silahlı qüvvələrinin səmərəliliyi və Ermənistan dövlətçiliyinin suveren müqavimətinin maksimum gücü ilə təmin edilə bilər.
