Türk ermənisinin məqaləsi: “Biz qonşuluğa məhkumuq:yeganə yol dialoqdur”

Hrant Dinkin öldürülməsinin ildönümündə Sevan Deyirmençianla danışdıq.Eləcə də Artsax müharibəsi  ərzində  və sonra Türkiyədə erməni  ictimaiyyətinin həyatına, türk millətçiləri ilə münasibətlərdəki mövcud gərginliklərə və xalqlar arasında dialoq qurulmasının zəruriliyindən danışılıb.

Hrant Dink ən çətini edirdi, müharibə çağırışlarında barış və dialoqdan danışırdı. İstanbulda yaşayan türk ermənisi və  həftəlik “Agos” həftəlik qəzetinin köşə yazarı, türk millət vəkili Karo Paylan Sevan Deyirmençyan, Dinkin imicini “Sputnik Armeniya” ilə söhbətində belə səciyyələndirdi.

14 il əvvəlyanvarın 19-da, “Agos”-un  təsissçisi və baş redaktoru Hrant Dink, redaksiyasının qarşısında öldürüldü.

“Ətrafdakı hər kəs müharibəyə çağırdıqda, barış, dialoq haqqında danışmaq çox çətindir, amma bu barədə danışacaq, belə bir dialoq quracaq biri olmalıdır. Hrant Dink bu dialoqun nə qədər vacib ola biləcəyini həyatı və ölümü ilə göstərdi.

“Ermənistan müharibədən təzə çıxıb. Ermənistan cəmiyyətini Azərbaycan cəmiyyəti ilə danışığa  çağırmaq çətindir. Hər iki tərəf itki verib. Ancaq qaçılmaz olaraq incikliyə məhkumuq, bir-birimizi sevmək məcburiyyətində deyilik, amma birlikdə yaşamağın, birlikdə uyğunlaşma yollarını tapmalıyıq.

 Başqa seçimimiz yoxdur, sadəcə bizdə yoxdur. Biz,dialoq etməyi öyrənməliyik, bu çətin bir məsələdir, bunu Ermənistan naminə, ölkələrimizin və cəmiyyətlərimizin sağlamlığı üçün etməliyik”-deyərək məqalə müəllifi  qeyd edib..

Artsaxdakı müharibə dövrünün türk-erməni icması üçün çox çətin olduğunu təsdiqlədi. Və ya bəzi türk məmurlar və xadimlər erməni icması ilə, öz sözləri ilə desək, “bizim ermənilərlə” heç bir problemimiz yoxdur.Bununla belə türk erməniləri obyektiv olaraq rahat  deyildilər.

“Ermənilər narahatlıqiçərisində idilər, sakit deyildilər, hücum və ya təhdid olacağını düşünürdülər. Müharibə zamanı, erməni patriarxlığında çox sayda erməninin yaşadığı İstanbulun Qum Gap  məhəlləsində Azərbaycan və Türkiyə bayraqları ilə parad keçirildi.

Keçmiş “Aqos” redaksiyası yaxınlığında Hrant Dink abidəsinin yanından keçdilər. Bunların hamısı həyəcanverici hallar idi, ancaq ermənilərə qarşı   hiss ediləcək hücum olmadığından hər şey  eyniliklə qaldı.

Lakin bu, bir daha göstərdi ki, türk-erməni icması və azlıqlar bu cür millətçilərin hədəfinə necə asanlıqla çevrilə bilər. Onlar,danışsalar da,öz  fikirlərini bildirsələr də,  hər şeyi öz adıyla adlandırsalar da, təhlükədədirlər”-deyərək o, qeyd edib.

Müharibə  günlərində polis və polis məmurları İstanbuldakı erməni qurumlarında, məktəblərində, kilsələrində və redaksiyalarında növbətçi idilər. Təhlükəsizlik məqsədi ilə dövlət tərəfindən təmin edilirdi. Erməni qurumlarına hücum olmayıb.

“Şübhəsiz ki, Türkiyənin müharibədəki birbaşa iştirakı mövcud dialoqun qurulmasında əldə olunan bütün nailiyyətləri puça çıxardı. Ancaq düşünürəm ki,  cəmiyyət bir-biri ilə danışmaq üçün bir yol tapacaqlar. İş adamları tapacaq, yazıçılar tapacaq, ictimai xadimləri tapacaqlar” –   deyərək o, qeyd edib.

Sevan Deyirmeçyan bir neçə gün əvvəl, yanvar ayının əvvəlində Hrant Dinkin qətlində iki yeni cinayətkarın iştirakından bəhs edərək, onun qətlinin əsl günahkarlarının hələ cəzalandırılmadığını bildirdi.

“Bu, məhkəmədəki qərarından deyil, məhkəmənin 14 il uzadılmasından bəhs etdiyimizdən, bu işdə irəliləyiş kimi xarakterizə edilə bilməz.“ İnsanlar tutularaq sərbəst buraxıldıqları bir çox hallar olub. Lakin bu işdəki əsl insanlar heç vaxt cəzalandırılmadılar. Həbslər  “gözə kül üfürmək”  üçün edilib.

Məqalə müəllifi əmin edib ki, öz adından danışdığına baxmayaraq, türk-erməni cəmiyyətində həmfikirləri çoxdur.

Qeyd edək ki, hər il  Hrant Dinkin qətlinin ildönümünü keçirilir. Bu il koronavirus vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq bir çox tədbir onlayn keçirilir. Ənənəvi tədbirlərə Hrant Dink Fondu tərəfindən Dinkin öldürüldüyü yerdə, onun saat  15:05-də qətliylə bağlı  Anım tədbiri  keçirilir.

Xatırladaq ki, Hrant Dink 2007-ci il yanvarın 19-da  türk millətçi ekstremistləri tərəfindən qətlə yetirilib.

Qətlində təqsirləndirilən 76 nəfər arasında İstanbul təhlükəsizlik xidmətinin keçmiş rəhbəri Cəlaləddin Jerah, İstanbul kəşfiyyat xidmətinin keçmiş direktoru Əhməd İlhan Gülər, təhlükəsizlik xidmətinin keçmiş direktoru Ramazan Akyürek, Sabri Uzgün, keçmiş yüksək rütbəli məmurlar var.

Ancaq sonunculardan heç biri dəmir barmaqlıqlar arxasında deyil!