Türkoloq, tarixi elmlər doktoru, professor Ruben Safrastyan “Region” (“Taratsaşrcan”) proqramı çərçivəsində Türkiyənin Aİ-yə qoşulma prosesi və AB-nin bu mövzuda tutduğu mövqedən danışdı.
R․ Safrastyan türk siyasi liderlərin, Türkiyənin Aİ-yə girmək niyyətindən əl çəkmədiyi və bu müddətə yeni bir təkan vermək istədiyi barədə çıxışlarına toxunaraq, qeyd etdi ki, bu ölkənin rəhbərliyi Aİ-yə qoşulma məsələsini xarici siyasət gündəliyinə gətirərək iki hədəfi güdür. Məqsədlərdən biri odur ki, Türkiyə, öz təcavüzkar siyasətinə görə müttəfiqlərindən təcrid olunduğunu başa düşür. Bu səbəbdən, elə göstərmək istəyirlər ki, Türkiyə Aİ-yə üzv olma siyasətini davam etdirir və bununla da Türkiyəyə qoyulan məhdudiyyətlərdən qurtulmağa çalışırlar.
İkinci məqsəd isə, ABŞ-la əlaqədardır. Biden administrasiyası, Türkiyəyə qarşı Trump dövründən daha sərt bir siyasət yürütəcəyinə dair açıq əlamətlər göstərir. Buna görə də Türkiyə, ABŞ-ın yeni sərt siyasətinə müəyyən bir tarazlıq yaratmaq üçün Aİ-yə üzv dövlətləri ilə əlaqələrini gücləndirməyə çalışır.
“Ümumiyyətlə, Türkiyənin Avropaya inteqrasiya siyasətində çox vacib bir hal var. Türkiyə, Aİ-yə artıq üzv olduğu dövlətin ərazisinin təxminən 1/3 hissəsini işğal etmişdir. Söhbət Aİ-yə üzv olan Kiprdən gedir. Kiprdə 35-40 min türk silahlı qüvvəsi var. Onlar Kiprin şimalını işğal etdilər. Belə bir paradoksal vəziyyətdir. Ancaq, Avropa diplomatiyası üçün Aİ-nin qapısına yaxın olan Türkiyənin olması, Aİ-dən uzaq və çox daha nəzarətsiz bir Türkiyədən daha əlverişlidir. Hər iki tərəfdə də bir oyun gedir və bu oyun son həftələrdə daha intensivləşdi. Türkiyə gələcəkdə daha az aktiv ola bilər, sonra yenidən aktivləşir və oyun davam edəcək”,-deyə Safrastyan vurğuladı.
Türkoloqun sözlərinə görə, Aİ Türkiyənin Şərqi Aralıq dənizindəki siyasətinin birbaşa Fransa, Yunanıstan və Misir başda olmaqla, bir sıra vacib Aİ üzvlərinin maraqlarına zidd olduğunu başa düşür: “Aİ, Türkiyəyə qarşı ciddi sanksiyalar tətbiq etmək üçün birgə iradə göstərə bilmədiyi üçün, Türkiyənin təcavüzkar davranışının təhdid olunduğunu hiss edir və Türkiyəni müəyyən çərçivələrdə saxlamağa çalışır. Bu, Türkiyəyə qarşı Avropa diplomatiyasının təzahürüdür. Zaman zaman münasibət sərtləşir, zaman zaman yumşalır. Aİ ölkələrinin də öz maraqları, öz diplomatiyaları, Türkiyə ilə münasibətlərə öz yanaşmaları var, bunlar da zaman-zaman dəyişə bilər”.
Türkoloq hesab edir ki, Türkiyə Aİ üzvlüyü üçün əsas tələbləri yerinə yetirməyib. Məsələn, son illərdə Türkiyədə diktatura rejimi quruldu. Türkiyə demokratik standartlara görə Aİ tələblərinə cavab vermir. “Ancaq Aİ-də nədənsə Türkiyənin kobud pozuntularına göz yummağa üstünlük verən ölkələr var. Məsələn, son sammitdə, Türkiyəyə qarşı sanksiyalar məsələsi müzakirə edildikdə, Almaniya buna qarşı çıxdı”.
Türkoloq Aİ-nin tələblərindən birinin Türkiyənin qonşuları ilə münasibətlərini normallaşdırması olduğunu söylədi. Bu tələb çərçivəsində Türkiyə ilə Ermənistan arasındakı münasibətlərin normallaşması prosesi də nəzərdən keçirilir.
“Bəzi şərhçilər Avropa Parlamentinin dəfələrlə Erməni Soyqırımını qınadığını nəzərə alaraq bunu Türkiyə tərəfindən soyqırımın tanınması prosesinin başlanğıcı kimi qiymətləndirirlər. Ancaq anlamalıyıq ki, Türkiyənin Avropaya inteqrasiya prosesi Ermənistana münasibətdə siyasətdə real dəyişikliklərə səbəb olmayacaq. Türkiyə, Ermənistandan bir sıra vacib məsələlərdə, xüsusilə soyqırımın tanınması, Qars razılaşması və Artsax məsələsində mövqeyini dəyişdirməsini tələb edərək ilkin şərtlər qoymağa davam edəcəkdir və bu siyasət Avropaya inteqrasiya prosesindən asılı olmayaraq davam edəcəkdir”,-türkoloq vurğuladı.
