Mövcud reallıqları təhlil edən politoloqlar bölgədəki gələcək inkişafları proqnozlaşdırmağa, Ermənistanda mümkün addımları müəyyənləşdirməyə çalışırlar.
Fərqli ssenarilərə, yeni geosiyasi “oyunlara” hazır olmalı olduqlarını qeyd edirlər.
Artsaxın statusu məsələsi necə həll ediləcək, ATƏT-in Minsk qrupunun vasitəçiliyi haradadır? Tez-tez verilən bu suallara cavab tapmazdan əvvəl politoloq Ara Papyan Ermənistanın suveren bir dövlət olaraq atması lazım olan ilk addımı qeyd edir.
“Ermənistanla ölkəmizin hüquqlarını pozan ölkələr arasında münasibətləri beynəlxalq hüquq arenasına gətirmək, mövcud bütün problemlərə hüquqi formullar və həll yolları vermək lazımdır”.
Müxtəlif beynəlxalq sənədlərə toxunan politoloq, Artsax məsələsinin Millətlər Liqası üçün erməni məsələsinin ayrılmaz hissəsi olduğunu iddia edir.
“Beynəlxalq münasibətlərə mənsubiyyəti, bu əraziyə münasibətdə beynəlxalq hüquq sənədində təsbit edilmiş başlıq ilə müəyyən edilir. Çünki Azərbaycan Respublikasının adını təsdiqləyən elə bir beynəlxalq hüquqi sənəd yoxdur orada Dağlıq Qarabağ ərazisində və ya Dağlıq Qarabağ ətrafındakı ərazilər üzərində, Azərbaycan Respublikası adı təstiq olunmuş olsun.
Artsax məsələsi beynəlxalq təşkilatlar, beynəlxalq ictimaiyyət və cəmiyyəi tərəfindən heç vaxt təcrid olunmuş ərazi mübahisəsi kimi qəbul edilməmişdir.
O Ermənistan Respublikasının Şərq sərhədləri məsələsinin tərkibidir.
Buna əsasən Artsax məsələsi məsuliyyətdən irəli gələrək beynəlxalq hüquq əsasında həll edilə bilər”- deyərək Papyan qeyd edib.
Politoloq Saro Saroyan, supergüclərin məsuliyyəti və siyasi iradəyə əlavə olaraq, baş verən hadisələrdə gördüyü 21-ci əsrdə onların önəmli maraqlarını qeyd edib..
Politoloqun fikrincə, həmin əməkdaşlıq davam olunacaq Bir neçə mümkün senarilər qeyd olunur Bununla belə daha ciddi təhlükəni birində görür.
“Bu gün Türk neoosmanizm ideologiyası ilə Rusiya Avrasiyaçılıq ideologiyası bir-birinə nəinki zidd deyil, əksinə bir-birini tamamlayır.
İki ölkə arasında Cənubi Qafqaz, Ukrayna, Belarusiya və ya Moldova kimi fəth olunmamış və ya yarım fəth edilmiş ərazilər olduğu müddətcə digər ölkələrin də bu güclərin ekspansionist siyasətinin təzyiqi altında olacağı gözlənilir.
Politoloq Hraçya Arzumanyan da yeni hadisələrin olacağını proqnozlaşdırır, ancaq Türkiyəni düşmən dövlət kimi qəbul etməməyə çağırır.
“Bu vəziyyətdə Türkiyənin maraqları Qərbin maraqları ilə üst-üstə düşür. Biz başqa həll yollarını gözləməməliyik.
Erməni dövlətçiliyi Türkiyənin çəkilmə, NATO-dan çıxma və NATO-da qalma ssenarilərinə hazır olmalıdır.
Qərb bizim bölgəmizdə strategiyasını Türkiyə vasitəsiylə həyata keçirir.
Türkiyəni düşmən kimi anlamaq yanaşması, məncə təhlükəlidir.Regionda daha sərt oyunlar mümkündür”- deyərək Arzumanyan qeyd edib.
Hazırda Artsax məsələsinin mahiyyəti artıq dəyişib. Ara Papyana görə, danışıqlar bərpa olunarsa,hətta öz müqəddəratını təyinetmə prinsipi də işləməyəcək.
“Əgər bu müharibədən əvvəl öz müqəddəratını təyinetmə prinsipini müdafiə edən insanlar vardısa ki, süverenliyin tərəfdarı idilər, bu gün artıq Artsaxın öz müqəddəratını təyinetmə prinsipi artıq işləyə bilməz, çünki etnik təmizlənmənin də öz müqəddəratını təyinetmə prinsipinin bir nəticəsi olduğu açıq-aydındır.
Azərbaycan məntiqi çox aydındır ․ erməni yoxdur, süverenlik subyekti də yoxdur.
Bu hissə isə, təbii ki, yalnız daha böyük geosiyasi “oyunlar” zamanı yaxın gələcəkdə rol oynaya biləcək Rusiya hərbi bazası üçün qaldı”- deyərək Papyan vurğulayıb.
Siyasi analitiklər əmindirlər ki, 30 il ərzində Ermənistan səhv istiqamətlə getdi ․ Artsax problemi ümumerməni problemindən ayrıldı və siyasi və diplomatik arenalarda eləcə də qələbəni təstiq etmək mümkün olmadı.
