Analitiklərə görə Cənubi Qafqazın yeni geosiyasi reallığı
Son Qarabağ müharibəsi Cənubi Qafqazın geosiyasi mənzərəsini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirdi. Bu yeni reallığın müzakirəsi Qavkaz qəzeti tərəfindən analitiklər Nigar Göksel, Sergey Markedonov və Eldar Məmmədovun iştirakı ilə təşkil edildi və “Amerikanın səsi” tərəfindən səsləndirildi.
Analitik Sergey Markedonovun bir tərəfdən rəqabətçi, digər tərəfdən isə kooperativ kimi xarakterizə etdiyi iki böyük regional güc Rusiya və Türkiyə arasındakı münasibət, bu gün Cənubi Qafqazdakı yeni inkişaflarda xüsusilə vacibdir.
Analitik Moskva ilə Ankara arasında birbaşa toqquşmanın mümkün olmadığını düşünür, çünki ona görə tərəflər fikir ayrılıqlarını həll edə bilirlər.
Türkiyə məsələsində, Markedonova görə, Rusiya bir ikili seçki ilə qarşılaşır. Moskva bir tərəfdən Ankaranı Qərbdə, xüsusilə NATO düşərgəsində, hərəkətləri həmişə ABŞ-ın maraqları ilə üst-üstə düşməyən problemli bir tərəfdaş kimi görür, digər tərəfdən, Türkiyənin davranışı mütləq rusiyapərəst deyil və Moskvanın maraqlarına cavab vermir.
Analitik, Türkiyə ilə Rusiya arasındakı münasibətlərin yalnız Qafqazla məhdudlaşmadığını vurğulayır.
Bunlara Orta Şərq, Şimali Afrika, Ukrayna və Krım da daxil olmaqla digər bölgələr və problemlər daxildir. Moskva Ankara ilə seçici əməkdaşlığa üstünlük verir.
Markedonov, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zamanı Rusiyanın Türkiyədən fərqli olaraq Azərbaycan və Ermənistan arasında bir tarazlıq saxlamağa qərar verdiyini vurğulayır.
Türkiyədəki Beynəlxalq Böhran qrupunun direktoru Nigar Gökselin sözlərinə görə, Türkiyə Rusiyanın bölgədəki təsirini nəzərə alır.
Türk tərəfinin son dövrlərdə Dağlıq Qarabağdakı müharibədə fəal iştirakının ideoloji və ya etnik motivləri olduğuna inanmağa meylli deyil.
Onun sözlərinə görə, Ankara öz maraqlarını rəhbər tuturdu. Çoxdan bəri Ermənistan ərazisindən Rusiya, Azərbaycan və Orta Asiyaya nəqliyyat marşrutlarının açılmasında maraqlı idi.
Erdoğan hökuməti tərəfindən əvvəlki illərdə qəbul edilmiş “qonşularla, o cümlədən Ermənistanla sıfır problem” siyasəti iflasa uğradı və bu səbəbdən Türkiyə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ətrafındakı yeddi bölgəyə qayıtmadan yolların açılmasının qeyri-mümkün olduğuna qərar verdi.
Bundan əlavə, Ərdoğanın Azərbaycanı dəstəkləyərək daxili siyasi hədəfləri həyata keçirdiyini və müttəfiqlərinə Türkiyə ilə iş birliyinin faydalılıq səviyyəsini nümayiş etdirdiyini söylədi.
Erməni-türk yaxınlaşmasına gəlincə, Göksel hesab edir ki, Türkiyə ilə Ermənistan arasındakı sərhədin bağlanması Ankaranın Azərbaycana bağlılığı ilə əlaqədardır.
Lakin indi yeddi bölgə məsələsi artıq gündəmdə olmadığı üçün Ankara əməkdaşlıqda maraqlı ola bilər, lakin vəziyyətin həssaslığını nəzərə alaraq astalıqla həll prosesi və ictimai rəyi nəzərdə tutmalıdır..
Analitik Eldar Məmmədov İranın bölgədəki rolundan danışıb, status-kvonun son müharibədən əvvəl İran üçün faydalı olduğunu vurğuladı.
Dağlıq Qarabağın bitişik bölgələrindəki erməni nəzarəti, Bakını Naxicevan və Türkiyə ilə quru əlaqələri baxımından Tehrana bağlı saxladı.
Analitikin fikrincə, İran Cənubi Qafqazda dominant rol tələb etmir, əksinə təsirinin azalmasından – bölgədəki digər oyunçuların, xüsusən də Türkiyə və İsrailin fəallığından narahatdır.
Məmmədov, gərginliyin daha da artması halında İranın Cənubi Qafqazdakı güc tarazlığını bərpa etməsində Ermənistana dəstək olaraq daha dəqiq bir siyasət yürüdəcəyini gözləyir.
İran Şimal sərhədlərinin təhlükəsizliyində, ölkənin Şimalındakı Azərbaycan milliyyətçiliyinin zərərsizləşdirilməsində, eləcə də İsrail və Türkiyə amilində, xüsusən də bölgəyə köçən sünni cihadçılar amilində Tehranın təhdid olaraq düşündüyü maraqlıdır.
Analitiklər son illərdə AB-nin Cənubi Qafqazdakı rolunun azaldığını qeyd edirlər.
Bununla yanaşı, eyni zamanda regional güclər Qərbi siyasətlərini formalaşdıran əsas amil kimi görürlər.
