“33 il əvvəl, bu gün Sovet Azərbaycanın Sumqayıt şəhərində, Azərbaycan dövlət orqanları tərəfindən dövlət səviyyəsində təşkil edilən erməni əhalisinin qırğınları və kütləvi deportasiyaları başladı.
Sumqayıtda yaşayan ermənilərin qırğını, Artsax ermənilərinin sülh yolu ilə öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu həyata keçirməyə yönəlmiş addımlara Azərbaycanın ilk cavabı oldu.
Sumqayıtda baş verənlər “soyqırımı” termininə uyğunlaşır.Lakin ER tərəfindən o olduğu kimi səciyyələndirilməyib. Yəqin ki, yalnız Ermənistan SSR Ali Soveti idi ki, həmin əməliyyatları soyqırım adlandırdı və təşkilatçıların və cavabdehlərin cəzalandırılmasını tələb etdi.
Bu haqda Azərbaycan Erməniləri Qaçqınlar Məclisinin sədri, tarix elmləri namizədi Qriqori Ayvazyan “Hayastani Hanrapetutiun” qəzetinə verdiyi müsahibədə qeyd edib ki,Azərbaycanda ermənilərin qırğını ilə Artsax arasında münaqişə səbəbinin nəticələrini, hansı ki, kifayət qədər təhrif olunmuşdur, onun nəticəsindən doğan əməlləri hələ də düzgün qiymətləndirilmədiyini və bunun nəticəsində müxtəlif istiqamətlərdə mlubiyyətlərə dümar olmuşuq.
Azərbaycanlıların sözlərinə görə, bir vaxtlar yarım milyon Azərbaycan ermənisinə Artsax Respublikası vətəndaşlığı verilməsi və bu insanlara danışıqlar prosesində iştirak etmək imkanı verilməsi təklif edilmişdi.
Bakıya və digər rayonlara qayıtmaq imkanları əgər yox idisə, hansıyla ki, əvəzedilmə prinsipləri pozulurdu,onda azad olunmuş ərazilər bu insanların ərazi, maddi və mənəvi itkilərinin əvəzi olaraq təmin edilməliydi”.
