Stepanakertdə ötən həftənin sonunda müharibənin başa çatmasından sonra DQ rus icma şurasının ilk iclası keçirilib.
Artsax erməniləriylə müharibənin çətinliklərini bölüşən nəhəng milliazlıqların nümayəndələri təkrarən icmanın aktiv həyatıyla yaşamağı davam edir.
Onlar öz əməkləriylə xarici aqressiyanın nəticələrinə üstün gəlmək işində müstəqil dövlətçilik qurmağa cəhd edir.Jurnalist Artsaxda yaşayan rusların keçmişi və indisini araşdırmışdır.
Artsaxda demək olar ki, 2 əsr yaşamaqdadır. Həmin bölgədə rusların təsiri hələ Farsla son müharibənin başa çatmasından əvvəl yayılmağa başladı.
1813-cü ildə Qarabağ nəhayət imperatorluğun bir hissəsi oldu. Həmin il həm də Artsaxın rus icmasının formalaşma ili sayıla bilər.
İcma əsasən burada yerləşən hərbi hissələrin zabit ailələrinin üzvlərindən ibarət idi.
1861-ci ildə İmperator II Aleksandr müasir Stepanakert ərazisində inşa edilmiş “Rəbbin aşkarlanması” pravoslav kilsəsinin dualanma mərasiminə şəxsən qatıldığına dair tarixi dəlillər mövcuddur.
Sovet Azərbaycanına Artsaxın birləşdirilməsindən dərhal sonra monastırləğv olundu.. Artsaxda iki pravoslav kilsəsi var idi.
1894-cü ildə “Terskki” kazak polkunun döyüşçüləri Martuninin Kuropatkino (indiki Gevorkavan) kəndində Pravoslav kilsəsini inşa etdilər.
Azərbaycanda mütəmadi olaraq ermənilərin Allaın məbədini dağıtdığı barədə şaiəyələr yayılır. Halbuki, ərazi hələ Azərbaycanın hakimiyyəti altında olarkən monastır belə bir vəziyyətə çatıb.
Artsax müstəqillik qazandıqdan sonra çox şey dəyişdi. DQR Tarixi abidələrin mühafizəsi departamenti “Tiroç paytsarakerputyan” “Rəbbin canlanması) monastırının bərpası üçün ilkin plan hazırlamışdır.
Bərpa işlərinə Şiə məscidi ilə başlamağa qərar verildiyi üçün növbə monastırda idi.
Artsaxın 3-cü Pravoslav kilsəsi, “Surb Georgi” monastırı, Rus ordusunun köməyi ilə Şuşinin Qumluq məhəlləsində rus hərbiçilərinin vasitəsiylə inşa edilmişdir.
Sovet dövründə monastır binası taxıl anbarı kimi istifadə olunub. Sonra onu tövləyə çevirmişlər.
1970-ci ildə Bakıda kilsəni təməlindən dağıtmaq və yerinə mədəniyyət evi tikdirmək qərarı verildi. Bax beləcə də Rusiyanın Qarabağdakı varlığının izi silindi.
Hökumətin rus icmasına qarşı münasibəti o zaman tamamilə dəyişdi haçan ki, Artsax dövlətçilik əldə etdi.
Hökumət 1999-cu ildə əsaslanan “Dağlıq Qarabağın rus İcması” ictimai təşkilatını hər cür dəstəklədi. DQR rəhbərliyi də paytaxtda yeni bir Pravoslav kilsəsi tikmək qərarını dəstəklədi.
Stepanakert bələdiyyəsi, şəhərin mərkəzində, Tumanyan küçəsində bir ibadətgah inşa etmək üçün icmaya 6,5 min kvadrat metr ərazini heç bir təmənna olmadan təmin etdi
Orada yerləşdirilən Xaç, Moskva patriarxlığının xarici kilsə əlaqələri şöbəsinin nümayəndəsi ATA Aleksandr tərəfindən dualanmışdır.
Artsaxda yaşayan rusların milli mədəniyyətlərini, ənənələrini və dilini qorumaq məsələsində heç bir problemi yoxdur. İcma rəhbərliyi, parlamentarilərin rus dilinə rəsmi status vermək təşəbbüsünü alqışlamışdır..
İstər birinci Artsax müharibəsi zamanı, istərsə də son döyüşlər zamanı Artsaxda yaşayan etnik ruslar silahlarını əllərinə alıb ölkələrini müdafiə etdilər.
Cəmiyyət qorunmağı dəstəkləmək üçün bütün mənbələri cəmləşdirmişdir. Oktyabrın 12-də Qarabağda rus icmasının rəhbəri Qalina Somova həmyerliləri adından RF Prezidenti Vladimir Putinə müraciət etdi.
“Hörmətli Vladimir Vladimiroviç, Azərbaycan və Türkiyəyə,bizə – Artsax xristianlarınə qarşı soyqırımını həyata keçirmək üçün öz qara əməllərinə icazə verməyin”-deyərək onun müraciətində qeyd olunub.
Kim bilir, bəlkə də bu mesaj Rusiyanın siyasi rəhbərliyinin bölgəyə sülhməramlı qüvvələrini göndərməyə qərar verməsində rol oynadı.
Bu gün rus icması Artsaxda yerləşən sülhməramlıların komandanı ilə ən sıx əməkdaşlıq edir. Xeyriyyə və humanitar tədbirlər daxil olmaqla birgə tədbirlər keçirilir.
Üstəlik dəstək heç vaxt birtərəfli olmur. İcma rəhbərliyi rus əsgərlərinə yerli ənənələri daha yaxşı tanımağa, erməni mədəniyyətinə qoşulmağa kömək edir.
Məsələn, bu yaxınlarda erməni yazıçı və şairlərinin rusca tərcümə olunmuş bir neçə yüz kitabı sülhməramlı bölmənin kitabxanasına verildi. Qayğıkeş həyat bərpa edildi.
Bu işdə sülhməramlı missiyanın ruhani Atası Borisin rolu əvəzsizdir.
Onun köməyi ilə icma üzvləri Azərbaycan tərəfindən zəbt olunmuş Şuşi və Hadrut şəhərlərində eləcə də rayon mərkəzi Füzulidə (1827-ci ildə ruslar tərəfindən təsis edilmiş və 1959-cu ildə Karjakino adını almış) regional mərkəzində olduğu kimi, Azərbaycanın işğalı altında olan Şuşidəki Hadrut şəhərində də bir rus qəbiristanlığını tapmağa ümid edirlər.
Bu gün Artsaxın Rus icması təxminən 1,5 min nəfərdir. Bəziləri müvəqqəti olaraq respublikanın xaricindədir. Onlarla etnik Rus և Rusiya vətəndaşı qaçqın oldu.
Müharibədən sonra Azərbaycanın nəzarəti altında olan şəhər və kəndləri tərk etməyi bacaran möcüzələr nəticəsində xilas oldular. Həmyerlilər onların taleyinə biganədeyil.
İctimai şuranın martın 19-da olan iclasının gündəliyində duran ən başlıca məsələlərdən biri də qaçqınlara sosial yardım göstərilməsi üçün tədbirlərin görülməsi olub.
Sessiya iştirakçıları humanitar layihələrlə yanaşı, təhsil və mədəniyyət tədbirləri də əhatə edən 2021-ci il üçün fəaliyyət planını tərtib etdilər.
Görüşdə qonşu ölkədəki Artsax dövlətçiliyinin nüfuzdan salınması kampaniyasına rusların cəlb edilməsinə yönəlmiş səylərə qarşı xüsusi diqqət yetirilib.
Cəmiyyətin rəhbəri Qalina Somova həmvətənlərini təxribatlara uymamağa, Artsax tarixini redaktə cəhdlərində istifadə olunmalarına imkan verməməyə çağırmışdır..
Şuşidə azərbaycanlı vandallar Hovannes Tosyanın büstünü ləkələdilər
Gəlin bunun nə ilə əlaqəli olduğunu izah edim.
Azərbaycanın təbliğat maşını Artsax rəhbərliyinə rus irsinin mənimsənilməsinə və rus varlığının izlərinin məhv edilməsinə yönəlmiş hərəkətləri aid edir.
Bu absurd mifi yaymaq üçün resurslar yalnız Azərbaycanda deyil, Rusiyada da səfərbər olunur.
Ötən gün bu mövzuda gözlənilməz bir açıqlama dövlət dumasının millət vəkili Aleksey Juravlyov tərəfindən verildi, daha sonra şübhəli şərhlərinin mətnini redaktə etmək məcburiyyətində qaldı.
Rus İcmasının şurası həmin xəyalpərəst düşüncələrə adekvat qiymət verərək qeyd edib ki,“ermənilər tərəfindən güya məhv olunmuş pravaslav kilsələri barədə iddialar olduqca iyrənc səsləndiyiyini və bunların antierməni və antirus siyasətinin təbliğat vasitəsindən başqa heç nə deyil”.
Təşkilatın fəalları, bütün rus kilsələrinin Artsaxın müstəqilliyindən bir neçə il əvvəl məhv edildiyini xatırlatmışlar, belə ki,bu barədə arxiv materialları mövcuddur.
Eyni zamanda, iclas iştirakçıları Artsaxın Azərbaycanın nəzarəti altında olan bölgələrində erməni-rus irsinin məhv edilməsi faktlarından ciddi narahat olduqlarını bildirmişlər..
Söz,Suşi şəhərindəki “Surb Hovhannes Mkrtiç” kilsəsinin partladılmış günbəzindən, təhqiramiz vəziyyətdə peyda olunmuş “Surb Ğazançetsots”un erməni kilsəsindən,Hadrutun “Astvatsamor” (Ana Məriyəm) kilsəsinin divarlarından silinən erməni kitabələrindən gedir.
Galina Somova və həmkarları, anti-erməni təbliğatının ideoloqlarının müntəzəm xarakter almış öz əfsanələrini uydurarkən mütəmadi olaraq Azərbaycanın Rus icmasının bəzi ehtiyatsız nümayəndələrindən istifadə etdikləri üzərinə diqqəti cəmləşdirib.
Erməni kilsələrinin göründüyü kimi həmin “reydlərlə hücum”u daxilində rusları cəlb etməkdə onlar qəbuledilməz və ən sərt məhkuma layiq adlandırmışlar.
