2021-ci il yanvarın sonunda Yerevana səfəri ərzində İran Xİ naziri bəyan etdi ki, Ermənistan özləri üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən qonşudur.Odur ki, onlar sərhədlər pozuntusuna icazə verməyəcəklər.
Analitiklər, İran Xarici işlər nazirinin bu açıqlamasının əsas ünvan sahibini Türkiyənin olduğunu nəzərə aldılar.Məhz türk tərəfinin regional toqquşmaları alovlandırdığını və dairəni İran ətrafında sıxlaşdırdığını qeyd etmişlər..
“İran üçün “qırmızı xətt” Ermənistanın ərazi bütövlüyü hesab olunur.Onlar da, türk-azərbaycan qüvvələrinin ER sərhədlərini yara bilərək Syünikdən ərazilər zəbt edərək Naxicevan və Azərbaycan ilə quru əlaqələr təmin edilməsindən narahatdırlar” – deyərək jurnalist ilə söhbətində bu haqda ER MEA Şərqşünaslıq institutunun elmi işçisi Gohar İskandaryan qeyd edib.
Yaxşı, bəs “qırmızı xətt” nə deməkdir və o haqda bizim qonşu ölkə yalnız müharibədən sonra xatırladı?.Məgər Azərbaycan və Türkiyə müharibə zamanı qırmızı xətlər pozmamışdı?
2020-ci ilin sentyabrında qonşu İran əvvəlan bitərəfliyini elan etdi, sonra erməni tərəfini səslədi ki, Artsaxın bir sıra rayonlarını Azərbaycana təhvil versin, hansıları ki, rəsmi Bakı işğal olunmuş hesab edir.
Lakin artıq oktyabrın yarısından öz ərazisindən Ermənistan Respublikasına , sonrasa Artsax üçün silah tədarükünə qadağa qoydu.
Ermənistanın qonşusunun bu davranış tərzi ceüzi deməli olsaq anlaşılmaz idi. Halbuki, rəsmi Tehran ardıcıl şəkildə israr edirdi ki,özləri tarazlı və konstruktiv siyasətçilik yürüdür.
“Müharibə zamanı İran quru qoşunları komandanı Ermənistanın ərazi toxunulmazlığı ilə bağlı bir açıqlama verdi və eyni zamanda xüsusi sərhədinə qoşun topladı.
Bu İran Azərbaycana və Türkiyəyə mesaj idi.Çünki İran-Ermənistan quru sərhədi bağlandığı təqdirdə,nəinki yalnız ER üçün mühasirə olacaqdı, həmçinin İran üçün də və İran bunda böyük bir sui-qəsd görürXüsusən ER İran üçün Qərbə doğru olduqca mühüm bir pəncərədir”-deyərək İskandaryan qeyd edib.
İranlı analitik “Ermənistan-İran strateji inkişaf mmərkəzi” rəhbəri Puya Hoseyni gizlətmir ki, Türkiyənin İrana qarşı ərazi ambisiyaları var.Bu da öz ölkəsini yeni müdafiə planlarını inkişaf etdirməyə istiqamətləndirir.
“Bilirsinizmi ki, İranda bir neçə milyon türkdilli sakinlər var. Türkiyə onlar üzərinə böyük bir bahis (mərc)qoyur ki, bu da İran üçün təhlükədir.
“Bu baxımdan, Azərbaycan və Türkiyə müharibə əsnasında çox sayda lobbinq etdilər ki, o da Ermənistan Respublikası məqamında istisna olunurdu”-deyərək Hoseyni qeyd edib.
İranda təəccüblənirdilər ki, müharibədən sonra mümkün barışıq barədə Türkiyə və Azərbaycanın sətiraltılarını Ermənistanda bəzi siyasi dairələr coşquyla qəbul edir.
Hosseini, keçən əsrin soyqırımı olduğu kimi,eləcə də 2010-ci il müharibəsi zamanı Azərbaycana verilən ölüm yağdıran silahları xatırladaraq ritorikalı sual verir: Bu Türkiyə iləmi ermənilər dostluq etmək istəyir?
“Türkiyənin əlləri ermənilərin qanına bulaşıb. Odur ki, ermənilər türk təhlükəsindən daha ayıq olmalıdır.Halbuki, təəssüflər olsun ki,nə qədər ki, biz görürük ermənilər dairəsində həmin təhlükəni görməməzliyə vuranlar var.
Türkiyə regionda hətta böyük ölkələr üçün təhlükəlidir.Odur ki, Ermənistan üçün daha artıq təhlükəlidir.Türkiyə region üçün şərdi”- deyərək Puya Hoseyni qeyd edib.
Sual – Bəs dost İran düşmən Türkiyədən həylə fərqlənir?.İki hallarda da böyük hesabla ermənilərə qarşı eyni əməliyyatlar törədilib.Bir halda Azərbaycana silah tədarük olunub.Digər haldasa Ermənistana doğru silah tədarükü məhdudlaşdırılıb.
Cavab – Bircə biləsiniz ki, İran daxilində neçə fərqli millətlər yaşayır.Bu, İran dövləti üçün təhdiddir.Təssəvvür edin ki,biz Artsaxın milli özünü idarə etmək prinsipinə müsbət yanaşsaydıq, bütün millətlər.
Əlbətdə digər dövlətlərin dəstəyindən istifadə etməklə öz müqəddəratlarını təyinetmə problemini qaldıracaqlar ”-deyərək iranlı analitik qeyd edib..
Ancaq digər dövlətlər hər halda Artsaxa qarşı müharibə fürsətindən istifadə edərək İranda qeyri-sabitlik yaratmaq naminə terrorçuları “göndərdilər”.
Hossein faktlaşdırır ki,, 2020-ci ilin payızı təkcə erməni tərəfi üçün deyil, həm də onlar üçün bir sınaq olduğunu bildirir.
Və 2020-ci il müharibəsindən bəri Tehran nəyi qazandı və ya itirdi? İranda sanki,özləri üçün ən təminatlı Şimal sərhəddində nə dərəcədə baş ağrısı əmələ gəlidiyini anlamağa başlamışlar
“Müharibədən sonra İranın Qafqazdakı təsiri əhəmiyyətli dərəcədə azalmış və zəifləmişdir.
İranl Türkiyə ilə rəqabət aparmağa çalışır, ancaq bunun müvəffəq olmasının mümkün olmadığını başa düşür. Zaqafqaziyanın yeganə ölkəsi Ermənistandır ki, İran onunla mənfəətli şəkildə potensial əməkdaşlıq edir.
Hər iki tərəf üçün bu faydalıdır. ”Əgər Ermənistan və İran bir-biri ilə düzgün işləsələr, Qafqazda güc tarazlığını bərpa edə bilərlər” – deyərək Hoseyni qeyd edib”.
