1915-ci ildən bir əsr sonra: Erməni xalqı yenidən mədəniyyət soyqırımıyla qarşılaşır
Hər il olduğu kimi, bu il də aprelin 24-də erməni xalqı Erməni Soyqırımı qurbanlarını yad edib.
2021-ci il…, lakin erməni xalqı öz 1,5 milyon qurbanlarını, vətəninin itkisini elə şəraitlərdə yad edir sanki, onu Soyqırımına ardıcıllıq edən bir dövrəqaytarıblar,haçan ki, Türkiyə ermənilərin mədəniyyət Soyqırımını həyata keçirməyə başladı.
Bu ermənilərdə əsaslanmış qorxu irəli sürür ki,2020-ci il vənəndən məhrum olunduqdan sonra Azərbaycan erməni irsinə qarşı eyni məhv etmək siyasətini yürüdəcək, nəyi ki,1915-ci ildə Soyqırımından sonra Türkiyə icra etmiş və indi də onu davam etməkdədir.
Soyqırımına ardıcıllıq edən illərdə erməni xalqnın tarixi vətənində erməni xalqının tarixi vətənində və Türkiyənin digər şəhərlərində erməni xalqının izlərinin silinməsi siyasəti həyata keçirildi.
Müxtəlif qurumların fakt araşdırma işlərini uyğunlaşdırarkən aydın olur ki, Soyqırımdan əvvəl Osmanlı İmperiyasında xüsusilə Qərbi Ermənistanda 4 600-dən artıq kilsə, monastır, məktəb, qəbiristanlıq və xəstəxana var idi.
Əksəriyyəti 2000-dən çox ibadət yeri olub. Bu tarixi və mədəniyyət əhəmiyyətli abidələrin bir çoxu, Türkiyənin 100 il davam edən məqsədyönlü siyasəti nəticəsində
məhv edildi və ya təmir olunmaması üçün dağıntılara məruz qaldı.
Erməni kilsələri və monastırları qəsdən məhv edilib və ya xüsusiyyət mülkü olaraq ayrı-ayrı şəxslərə verildi.Yaşayış yerlərindən uzaqlarda olan kilsələr yiyəsizliyə məruz qalmış, təbiətin və vaxtın ümidinə buraxılmışdır (1,2) bir hissəsi də hazır tikinti kimi digər məqsədlərçün istifadə olunub: tövlə, kitabxana,muzey, kinoteatr.Lakin daha öncə onlar məscidlərə çevrilmişdir,onların çox hissəsinin ermənilərə mənsub olması inkar edilir (1, 2, 3, 4, 5).
Xəzinə ovçuları, erməni irsinin məhv edilməsində dövlətə əvəzsiz xidmət etdilər.
“Ermənilərin gizlədilmiş qızıllarını tapmaq” azarıyla aludə olan xəzinə ovçuları, erməni kilsələrini, qəbiristanlıqlarını və hətta ermənilərin on illərdir tərk etdikləri evləri təssəvvür olunmaz şəkildə darmadağın etdilər.(1: 2).
Son on illərdə azlıqlara,o cümlədən həm də ermənilərin mədəniyyət-dini obyektlərini qorunması məsələsində Türkiyə dövlət səviyyəsiylə qayğı illüziyasını yaratı.
Xüsusiylə bir-iki elə dini əhəmiyyətli müəssisələri bərpa etdi,onların ermənilərə mənsubiyyəti hətta türk sistemləşdirilmiş təkzibçiliyi şəraitlərində belə danılmazdır.
Oxşar nümunə Van gölünün Axtamar adasındakı Surp Xaç erməni kilsəsidir.Onun bərpası əslində siyasi və təbliğedici addım idi.Onun məqsədlərindən biri də minlərlə kilsələrin dağıdlması faktını pərdələmək olub.
Əsl təsvir isə ondan ibarətdir ki, bu gün də erməni irsinin məhv olunması davam olunmaqdadır.
Bu isə açıq şəkildə 1923-cü ildə imzalanmış Lozan müqaviləsinin o müddəasıdır hansıyla Türkiyə azlıqların dini və mədəniyyət irsinin obyektlərini qorumaq və yeniləmək məcburiyyətindədir.
Türkiyədə son on il ərzində Türkiyədə Muş və Malatyadakı erməni məhəllələri dağıdılıb, yarı dağıdılmış erməni kilsələri satışa çıxarılıb (1).
Bax,Türkiyənin bu siyasətidir ki, Soyqırımından 106 il sonra aprelin 24-ü erməniləri məcbur edir bir əsr öncə Türkiyədə başlayan və 21-ci əsrdə Türkiyə-Azərbaycan müttəfiiq tərəfindən ermənilərə nifrətçilik siyasəti arasında paralel aparılır.
Türkiyə nümunəsini götürərək Azərbaycan eyni sistemli siyasəti varis etdi. 2020-ci ildə olan müharibədən sonra öz nəzarəti altındaolan əraziləri ermənilərdən təmizləmək və silməklə dolğunlaşıb.
Türkiyədəki kimi demək olar ki, eyni alət dəsti istifadə olunur.Divarlar üzərindən erməni kitabələrini silinərək digər etnik-dini qrupların mülkiyyəti kimi təqdim olunur.
Müharibədən cəmi bir neçə ay ərzində çoxsaylı oxşar hadisələr qeyd edilib,özü də dövlət rəhbərliyinin birbaşa iştirakı ilə bunlar edilib.
Bu baxımdan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev liderlik edir. O,mart ayında Dağlıq Qarabağın işğal altındakı Hadrut bölgəsindəki Tsakuri kəndindəki 12-ci əsr Surp Astvatsatsin erməni kilsəsini ziyarət edərkən elan edib ki, albanlarındır və ermənilər tərəfindən saxtalaşdırılıb.Artsaxın bütün mühüm əhəmiyyətli dini qurumları məsələsində erməni irsinin mənimsəmək siyasəti aparılır.
Nisbətən yeni, daha az məşhur olan kilsələr tamamilə məhv edilir.Bunun yanar nümunəsi Azərbaycanın silahlı qüvvələrinin nəzarəti altına keçmiş Cabrayılın erməni “Surb Mariyam Astvatsatsin” kilsəsidir.Onun sirli yoxluğu barədə hətta Britaniyanın BBC mətbusu reportaj hazırlamışdır.
İngilis jurnalist erməni kilsəsinin yerini çətinliklə tapıb, çünki kilsə Azərbaycan qüvvələri tərəfindən elə darmadağın olunmuşdu ki, sanki orada heç mövcud olmayıb.
Eyni şəkildə 2005-2006-cı illərdə Azərbaycan hakimiyyəti orta əsr erməni Culfa Xaçkarlarını heç bir iz belə buraxmadan məhyerlə yeksan etmişdi.
Müharibədən cəmi 6 ay keçib, ancaq sosial şəbəkələrdə çoxsaylı video yayılıb ki, burada da cəzasızlıqdan ruhlanmış azərbaycanlı əskərlər ruhlanaraq sökür, təhqir edir ,ayağ altına atır erməni qəbirstanlıqları, evləri, kilsələri, darmadağın edir və öz əməllərini qəhrəmanlıq kimi nümayiş etdirirlər
Ancaq görünür ki, Azərbaycan dövlətin təşviq etdiyi bu siyasətdə Türkiyəni üstələməyə qərar verdi. Azərbaycan Türkiyənin 100 ildə erməni izini çox qısa müddətdə aradan qaldırmaq üçün gördüyü hər şeyi etmək istəyir.
Amma Azərbaycan sanki dövlət tərəfindən təriflənən bu siyasətdə Türkiyəni üstələmək qərarına gəlib.Bütün bunlar nəyi ki,100 ildə Türkiyə erməni izlərini silmək üçün edib, Azərbaycan istəyir daha qısa müddətdə etmək istəyir.
Yəqin ki, səbəbi budur ki,müharibənin sonundan sonra Azərbaycan hər vəchlə cəhd edir ki, UNESCO mədəniyyət dəyərlərinin vəziyyətini qiymətləndirən müstəqil ekspertlərin regiona səfəri və Azərbaycan nəzarəti altına keçən erməni məədniyyət, dini və tarixi abidələrin invertarlarını siyahıya alır..
Yəqin ki, bu məqsədyönlü syasətçiliyində məqsəd erməni izini ləğv etmək və erməni xalqının tarixi vətəninin bu hissəsindən mümkün qədər çox erməni izini təmizləmkdir.
