“Erməni Soyqırımı” ifadəsinin tələffüzü, Amerika siyasətində Ankaranı qəzəbləndirən bir dönüş nöqtəsinə işarə edir.
Hansı təzahürlərin olacağını isə zaman göstərəcəkdir. Ondan əvvəl tanınmadan irəli gələn problemlər müzakirə olunur: Baydenin 24 aprel mesajında hansı risklər əks rdilir,bundan nə ehtimal olunur, bundan nə gözləmək olar və nəhayət Türkiyədən nə gözlənilir?.
Amerika Birləşmiş Ştatlarının 46-cı Prezidenti Co Bayden, Erməni Soyqırımı terminini ifadə etdi və bununla bir sıra məsələlər irəli gətirdi.bir sıra suallar qaldırdı.
Məsələn, Soyqırımın tanınması Ermənistanın təhlükəsizlik məsələsinə necə təsir edəcək? Mütəxəssis Arsen Xaratyan:
“Deyək ki, Bayden elan edir və nəhayət administrator bunun bir soyqırım olduğunu etiraf etdi. Bunu qeyd etdik. Sabah nə olacaq? Nə edəcəyik, bu, Ermənistanla Türkiyə arasındakı münasibətlərə necə təsir edəcək, bu Cənubi Qafqaz bölgəsinin təhlükəsizlik mühitinə necə təsir edəcəkdir?
Bir şeyaydındırvə gördük ki,hətta ermənilər 30 ölkələr tərəfindən müxtəlif səviyyələrdə Soyqırımı tanıması Türkiyənin Azərbaycanla bu təcavüzkar hücuma girməsinə mane olmadı.
Bu baxımdan,hər hansı bir proqnozlarımız və nəticəmiz varmı?”.
Arsen Xaratyanın bu çaşqın sualın cavabını Amerikanın Hay Dat komitəsinin katibi Elizabet Çulçyanın ifadələrində tapırıq.
O, vurğulayıb ki, Türkiyə 106 il ərzində cəzasız qalıb.
“Türkiyə son 106 il ərzində cəzasız qaldı və Ermənistan və Artsaxa qarşı belə hücumlar etməyə cəsarət etdi? Sözsüz ki, 44 günlük müharibə zamanı Amerika hökuməti açıq şəkildə sözü istisna olunurdu.
İndi vaxtdır ki, Yeni hakimiyyətin başçılığıyla həmin bölgədə siyasəti dəyişmək vaxtıdır”.
Bu dəyişiklik fərqli addımlarla başladı və Soyqırımın tanınması ilə açıq şəkildə əsaslandı. Nəhayət əgər Türkiyənin cinayətkarlığına ədalətli cavab verilmirsə nəticəsi o olur nəyi ki,biz görürük”-deyərək Amerikanın Hay Dat komitəsinin katibi qeyd edib.
“Daha cəsarətli Türkiyə bölgədəki problemlərini hərbi yolla həll edəcəyini düşünür.
Almaniya məskunlu soyqırımı mütəxəssisi Tiqran Saruxanyana görə, Soyqırımın tanınması Ermənistana konkret bir şey verməyəcək. ABŞ-ın məqsədi yalnız Erdoğanı özünü yığışdırmağa olan dəvətidir.
“Tanımaqda məqsəd problemlərimizi həll etmək deyildi. Amerika-Türkiyə münasibətlərində problemlər və fikir ayrılıqları var.
Hal hazırda Amerika ermənilərin kədərini Türkiyəyə nizam gətirmək üçün təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməyə çalışır.
Onun rəhbəri Erdoğanı, Osmanlı imperiyasını yenidən qurmağa çalışır və bunu gizlətmir”.
Bəli bu Türkiyəyə təzyiq göstərmək və dayandırmaq üçün bir vasitədir və bu
necə “real siyasət” hissəsi olaraq qəbul edilməlidir”-deyərək türkoloq Anuş Hovannisyan qeyd edib.
Bununla birlikdə, Türkiyəyə qarşı münasibətin dəyişdiyinə inanır ki, bu da əlavə bir təhlükəsizlik zəmanəti, bizim üçün bir vasitə ola bilər.
“Məncə, bu bəyanat real siyasi faktor olmalıdır Həm də ER və Artsaxın təhlükəsizliyinə töhfə verməli onun zəanətinə zəmin olmalıdır faktor alətinin vasitəsi olmalıdır”
Ancaq bunun üçün müvafiq bir siyasət yürüdülməlidir, dövlət yanaşması lazımdır” – deyərək türkoloq bildirir.
Beynəlxalq ekspert Süren Sarkisyan tanınmağın Türkiyəni cəzalandırmaq da daxil olmaqla müxtəlif şərtlərlə əlaqələndirdi.
Bəziləri Erməni Soyqırımının tanınmasını Syuniklə əlaqələndirir niyə indi?
Suren Sarkisyan narahatlıqları haqlı sayır, lakin mümkün inkişafları Baydenin mesajı ilə əlaqələndirmir. Amerikalı mütəxəssisin fikrincə, bu tanınma bizdən heç nə almaq üçün deyil, əksinə,artıq bir şey alındığı üçün edildi.
Politoloq ABŞ-ın 30 ildir Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə hərbi yolla həll olunmamasında israr edirdi.Halbuki Türkiyənin müdaxiləsi ilə Azərbaycanın hərbi yolla həllə getdi.
Buna görə də Suren Sarkisyan ABŞ Prezidentinin Ermənistandan yenə nəsə bir şey qopartmaq üçün adımlar atılıb fikriylə bölüşmür.
“Tanınma faktının gücüylə düşünmürəm ki, xüsusən Cənubi Qafqaz bölgəsi daha çox Rusiya-Türkiyənin təsiri altında olduğundan, Syunikdə hər hansı bir prosesin olacağını düşünmürəm. ABŞ bölgəmizdən çox uzaqdır, əlbətdə təsir və imkanları var, lakin Rusiya Cənubi Qafqazda ən təsirlisidir.
Çünki bu mənada Ermənistan təhlükəsizliyin qarantıdır.Türkiyə də Azərbaycanın təhlükəsizlik qarantıdır”.
Türkiyənin bu mərhələdə aqressiv addımlar atması mümkündürmü? Suren Sarkisyan deyir ki, Türkiyə bunu hər zaman edə bilər, amma mövcud halda tanınma ABŞ Prezidentinin öz vətəndaşlarına, Amerika-ermənilərə verdiyi vəd olub.
Ermənistan Respublikasının burada heç bir əlaqəsi yoxdur. Amerikalıların qərarın Türkiyə üçün çətin olmaması üçün hər şeyi etdiklərini söylədi.
Əvvəlcə bir sızıntı oldu, daha sonra Ərdoğana, Soyqırım termininin aprelin 24-də istifadə ediləcəyi barədə birbaşa xəbərdarlıq oldu.
