Erməni və azərbaycanlı analitiklərin iştirakıyla “Caucasus Edition” jurnalının DQ münaqişəsinin sülhlə nizamlanmasının yeni mərhələsi barədə müzakirə keçirilib.
İkinci Qarabağ müharibəsi Ermənistan və Azərbaycan xalqları arasında artıq mövcud olan düşmənçiliyi daha da dərinləşdirib.Bu haqda analitik Filip Qamadelyan erməni və azərbaycanlı analitiklərin iştirakıyla “Caucasus Edition” jurnalının Qarabağ münaqişəsinin sülh yoluyla nizamlanmasının yeni mərhələsi və yaranmış vəziyyət barədə müzakirə ərzində qeyd edib.
“Noyabrın 9-da olan bəyanatdan demək olar ki, 6 ay sonra biz əslində əvvəlkindən daha gərgin bir vəziyətdə peyda olmuşuq.Biz daha çox gərginliyə doru hərəkət edirik nəinki vəziyyətin normallaşdırılmasıdır”-deyərək Qamağelyan qeyd edib.
O,Cənubi Tirol, Qara adalar, Kipr də daxil olmaqla qarşıdurmanın inkişafı üçün müxtəlif ssenarilərdən nümunələr gətirdi, lakin tərəflərin həll senarilərinə üstünlük verdiklərini vurğuladı.
Ermənistan Dağlıq Qarabağın beynəlxalq səviyyədə tanınacağı Kosovo ssenarisinə güvənirsə, Azərbaycan Bakının Dağlıq Qarabağı tam nəzarətinə götürəcəyi Çeçenistan versiyasına üstünlük verir.
O, hər iki senarini də real hesab etmir. Onun sözlərinə görə, bu gün münaqişə xalqlar arasında dərin düşmənçilik olduğu, Dağlıq Qarabağın faktiki Rusiyanın protektoratıındadır.
Tərəflər arasında effektiv sülh prosesi istisnadır.O, eləcə də Suriyə variantını da istisna etmir.Orada münaqişələr proks münaqişələrinin nəhəng hökmdarlar arasında olacağını qeyd edərək əlavə edib ki, bu nə erməni, nə də azərbaycan xalqlarına əlverişli deyil.
Cənubi Osetiyadan fərqli olaraq Suriya versiyasında münaqişə ola bilsin xarici regional yaxud qlobal ifaçıları cəlb eddə bilər.
Hər halda, ona görə, humanitar ehtiyaclar təmin etməli və tərəflərin birbaşa iştirakı ilə bir sülh prosesi qurulmalıdır.
Azərbaycanlı analitik Kamal Makili-Əliyevin sözlərinə görə, noyabr ayında atəşkəs elanının bəzi məqamları artıq tətbiq edilir, digərləri isə inamsızlıq üzündən təxirə salınır.
O,müharibədən sonrakı iki mühüm inkişafları ayırır. Ermənistanda siyasi böhran, harada ki,qeyri-müəyyənliyin bir ümumi istiqamət formalaşdırmasına icazə vermir və Azərvbaycanda DQ ətrafında düşən ərazilərin bərpası iqtisadiyyat yüküylə hesaba alınmaqla müharibə xərcləri və epidemiyanın təsirinin iqtisadiyyat çətinlikləri durur.
“Hər iki tərəf də yeni reallığa uyğunlaşmağa çalışır” – deyərək Kamal Makılı –Əliyev qeyd edib.
Bu iki müddəanın atəşkəs bəyanatında yer aldığını vurğulayaraq, erməni əsirlərinin və saxlanılanların geri qaytarılması məsələsini Rusiya sülhməramlı missiyasının nəzarətində olan ərazilərdən erməni qoşunlarının çıxarılması ilə əlaqələndirir.
Onun fikrinə görə, bu problemlər qanun arenalarında deyil,siyasi yolla həll ediləcək.
Digər bir azərbaycanlı mütəxəssis Kavus Abuşevin fikrincə, tərəflər arasında inamsızlıq, millətçiliyin artması və Ermənistanda rütbə çağırışları kimi bir çox çətinlik var.
Abuşov sözlərinə görə, Qarabağ münaqişəsi digər münaqişələrin senarisində inkişaf etməyəcək, əksinə, digər münaqişələrin tərkib hissələrini də özündə əks etdirəcək.
Analitik Aspet Qoçikyana görə, Yerevan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllindəki rolunu itirdi.
O,həm Ermənistanda, həm də Azərbaycanda mövqelərin sərtləşməsi fikri ilə razılaşır. Müharibənin müvəffəqiyyəti Əliyev rejimini daha da gücləndirdi, hakimiyyətini legitimləşdirdi və Ermənistandakı siyasi böhran ölkədə qeyri-müəyyən vəziyyət yaratdı.
Qochikyana görə, mövcud vəziyyətdə iki xalq bir arada yaşamaq şəraitində olmasa da insanlar arasında gündəlik ünsiyyəti inkişaf etdirə bilən yan-yanaşı münasibətlərdə yaşamalıdır.
