Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) qapıları Azərbaycan da daxil olmaqla bütün dövlətlər üçün həmişə açıq olmalıdır. Rusiya Xarici işlər nazirinin müavini Andrey Rudenko “İzvestiya”ilə danışarkən, hazırda Azərbaycanın KTMT üzvü olmasının qarşısını alan bir detala toxundu.
Rudenkonun sözlərincə, yeganə əngəl təşkilatın nizamnaməsinin bəzi bəndləridir, buna görə KTMT-yə üzv dövlətlər bir-biri ilə diplomatik münasibətlərdə olmalıdırlar və hazırda Ermənistanla Azərbaycan arasında belə bir əlaqə mövcud deyil.
Haçan ki, diplomatic münasibətlər təstiqlənəcək və biz bunun gec-tez baş verəcəyini ümid etdikdə, məsələni praktik şəkildə müzakirə etmək mümkün olacaqdır” – deyərək o, qeyd edib.
Ermənistan, Belarusiya, Rusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan KTMT-yə üzvdür. Azərbaycanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzv olması barədə yayılan xəbərlər ilk dəfə deyil ki, müzakirə olunur.
Politoloq Styopa Safaryan jurnalistlə söhbətində Azərbaycanı KTMT –da görmək üçün addımlar 2015-ci ildən etibarən başlayıb. O illərdə Lavrovun Qarabağ problemi üçün bir blokada nəzərdə tutan planı var idi. Bu plana qarşı, Azərbaycan torpaqları ələ keçirsə, KTMT və Aİİ-yə üzvlüyünü təmin edəcəkdi.
Ancaq nə qədər ki,2016-cı ildə aprel müharibəsi baş verdi və Azərbaycan üzvlüyü ilə bağlı danışıqlar dayandırıldı.
Bundan əvvəl Azərbaycan hökuməti nə KTMT-yə, nə də Aİİ-na üzv olmaqdan imtina etmə siyasətini yürütmürdü.
“Ancaq Lavrovun planı hərbi yolla həyata keçirildiyi üçün Rusiya indi açıq şəkildə Azərbaycana başa salır ki, o,öz alacağını aldı,indi addım atmaq növbəti onundur”.
Səfaryanın sözləricə, Azərbaycan KTMT-də qoşulmağa razı olmayacaq.
“Burada problem olduqca həssasdır. Qəbul edərsə, Azərbaycanın güclü hiss etdiyi bəzi vacib əlaqələri, ilk növbədə, Türkiyə ilə bir sıra Qərb ölkələri ilə çökəcəkdir.
Azərbaycanın hesablaması elə olacaq ki,Ermənistan özü KTMT-da peyda olmasına mane olmaq təəssüratını yaratsın yəni, özləri istəyirlər,amma Ermənistan mane olur”-deyərək politoloq qeyd edib.
Safaryan Azərbaycanın üzvlüyü məsələsinin erməni tərəfi üçün çox həssas bir proses olacağını vurğulayır. Onun fikrincə, Rusiya Xarici işlər nazirinin müavininin bəyanatı kontekstində diplomatik münasibətlərin qurulması ilə bağlı müzakirələrə də istinad edilməlidir.
“Bu, münaqişəni dondurmaq və ya münaqişəyə son qoymaq kimi bir münasibətdir. Rusiya öz statusunu gələcəyə dəyişir və Azərbaycan bu gələcəyi bağlamağa çalışacaq ki, Ermənistan nəhayət Artsaxın statusunu unudub danışmaq hüququndan məhrum olsun.
Ermənistan isə öz növbəsində bəyan edir ki, problem yalnız MQ çərçivələrində həllini tapa bilər harada ki,Qərbin baxışı ilə üst-üstə düşür. Burada çətin bir oyunoynanılacaq xüsusən müharibədən sonra bizdən çeviklik tələb olunacaq.
Məsələn, münaqişənin dondurulması məsələsinə dairsöz olmasına icazə verilməməlidir.Həmçinin, RF və Azərbaycanın həmin problem basdırmaqçün mənafe ümumilikləri həqiqətə çevrilməsinə icazə verilməməlidir.
44 günlük müharibənin və Ermənistan-Azərbaycan sərhədindəki gərginliyin bu mövzunun aktivləşməsiylə əlaqəsi varmı-sualına Safaryan cavab verərək qeyd edib ki, bu ilk növbədə Ermənistanın subyektivliyini cüziləşdirmək, erməni ictimayətində qorxunu artırmaq və tələblərdən çəkinmək niyyətini güdür.
“Bu həm Azərbaycan, həm də Rusiya tərəfindən Ermənistanın qərarlarında özünü sərbəst hiss etməyəcəyinə və təklif olunan planları qəbul edəcəyinə işarədir. Azərbaycanı KTMT- da görmək prosesi Rusiya üçün mərhələlidir.
İlk mərhələdə sülhməramlıları yerləşdirmək üçün təsdiq aldıq, indi ikinci mərhələ olmalıdır. Rusiya Azərbaycanın Aİİ-na və KTMT-yə üzv olmasını gözləyir və Azərbaycansa Artsaxın qalan hissəsinin onun ixtiyarına verilməsini tələb edir.
Bu özündə şantaj elementlərini əks edir. Bildiyiniz kimi 5 ildən sonra atəşkəs razılaşmasının bitəcəyini və bunun yeni bir müharibəyə və Rusiya qoşunlarının geri çəkilməsinə səbəb ola biləcək.Azərbaycan anlayır ki, Rusiyanın orbitində olsaydı, Qarabağ problemi qanuni razılaşmalarla birdəfəlik bağlanmalıdır. Təhlükəli məqam odur ki, Rusiya bu müqaviləyə yalnız Azərbaycan tərəf olduğu üçün girəcəkdir. Bütün bunlar gözümüzün qabağında yetişəcək və odur ki, Ermənistan bundan qorunmaq üçün strategiyasını inkişaf etdirməlidir”.
Styopa Safaryan qeyd etdi ki, Ermənistanın KTMT-yə üzvlüyünün qətiliklə qəbul edilməməsi ilə bağlı müşahidəyə cavab olaraq, hətta keçmiş rəsmilər KTMT-nin bizə Rusiyadan silah almaqdan başqa bir şey vermədiyini gizlətmədilər.
“Struktur Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün deyil, KTMT-yə üzv olmaq Ermənistanın Rusiyadan daxili xərclərə silah alması üçün bir şərtdir. KTMT-yə üzv olmaq Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün öz addımlarını atmasına məhdudiyyətlər qoyur.
Biz hamımız gördük ki, Ermənistan-Azərbaycan sərhədindəki vəziyyətlə bağlı Ermənistan KTMT-yə müraciət etdi, lakin müraciət anlaşılmaz bir müddət aldı, KTMT-nin Azərbaycanın Ermənistanı işğal etməsi ilə bağlı mövqeyini ümumiləşdirib-etməyəcəyi ilə bağlı heç bir cavab yoxdur.
Deyim ki, məhz bununla Rusiya Azərbaycanı şantaja məruz qoyur. Əgər Azərbaycan KTMT-yə üzv olmaq məsələsində geri çəkilərsə, istisna olunmur ki, KTMT-nin mövqeyini ümumiləşdirərək deyəcək ki,Azərbaycan KTMT ittifaqının sərhəd bütövlüyünü pozubdur”.
KTMT-dən çıxması halında Ermənistanın hansı təhlükələrlə üzləşə bilər – sualına politoloq qapını şaqqıltıyla bağlayaraq KTMT-dən çıxmağın cəzasız qalmayacağını bildirib.
“Bu addımla qurum çökəcək. Ermənistan çıxsa KTMT-nin Qafqaz istiqaməti olmayacaq. Ümumiyyətlə KTMT-nin 3 istiqaməti var. Şərqi Avropa: Orta Asiya ölkələrinin yerləşdiyi Qafqaz, Belarusiya, Orta Asiya və Ermənistandır. .
Ermənistanın KTMT-dən çıxması təşkilatın əsas funksiyasını – üzv dövlətin təhlükəsizliyini təmin etməməsi demək olacaq. Safaryan qeyd edib ki, Ermənistan indi elə bir vəziyyətdə deyil ki, qurumun nə qədər də ER əməliyyatlarına mane olsa belə, bu anda belə bir şeyə imkan verə bilməyəcəyiniqeyd etdi.
