Tehranın AlamehTabatabayi universitetinin müəllimi, beynəlxalq əlaqələr üzrə ekspert Ehsan Movahedyan “Orbeli.am” saytına verdiyi müsahibədə, Artsaxdakı 44 günlük müharibədən sonra İranın üzləşdiyi problemlərdən danışıb:
“Qarabağdakı 44 günlük müharibə İranın milli maraqlarına ciddi ziyan toxundurub. Bir tərəfdən, təkfirçi terrorçuların Türkiyə tərəfindən Suriyadan Qarabağa köçürülməsi Ermənistan, Rusiya və İranın milli təhlükəsizliyini təhdid etdi və vətəni olmayan terrorçuların Qarabağ və Qafqaz onların yeni ocaxları olması mümkündür.
Mərkəzi hökumət istisnasısəbəbindən , Türkiyə artıq Liviyada da eyni şeyi edibdir və onu dəstəklədiyi hər cür terrorçunun oyun meydanına çevrilib
Bu terrorçular etnik və dil amillərindən istifadə edərək qarışıqlıqlara səbəb ola və qonşu ölkələrdə milli təhlükəsizliyi təhdid edə bilərlər.
Bölgəyə terrorçuların daşınması ilə yanaşı, Türkiyə hökuməti Azərbaycanın hərbi potensialını və silahlanmasını gücləndirdi, Azərbaycan hökumətini və digər ölkələrin türkdilli vətəndaşlarını təhrik etməklə yanaşı Qarabağ müharibəsinin alovlanmasına səbəb oldu.
Azərbaycanın son müharibədəki uğurlu strategiyası, yəni İran sərhədi boyunca irəliləmək və hərbi əməliyyatlar aparmaq Syünikin bəzi bölgələrinin, xüsusən İranla həmsərhəd bölgələrin işğalı yolu ilə Naxicevanla quru əlaqələrini təmin etmək üçün Azərbaycanın strateji siyasətinə çevrilə bilər.
Qarabağın işğalından sonra Azərbaycan hökuməti, Türkiyənin təşəbbüsü ilə və dəstəyi ilə, Naxicevanla quru əlaqəsini təmin etmək naminə Ermənistanın Sünik bölgəsinə Azərbaycan ərazilərindən Naxicevana iki əsas istiqamətdə hücum edə bilər.
İranın bölgədəki əsas rəqibi olan Türkiyənin inkişaf etdirdiyi bir prosessdə İranın Azərbaycan, Ermənistan və Naxicevan sərhədləri gərginlik artaraq region yeni terrorizmin ocağına çevrilə bilər.
Türkiyənin və Naxicevan arasında quru sərhədi olması səbəbindən İrana qarşı çıxan muzdlular Naxicevanda öz varlıqlarını daha asanlıqla quraraq əməliyyat genişləndirə bilər.
Qarabağ müharibəsinin hiyləgər və bacarıqlı siyasətinin inkişaf etdiriciləri (İsrail, Türkiyə) İran sərhədi boyunca hərəkət etmək taktikasından istifadə edərək, Ermənistan ordusu üçün məhdudiyyətlər yaratmağacəhd etdilər.
Azərbaycan dilli vətəndaşları Ermənistanla toqquşmağa təhrik etdilər. lakin, İran hərbçilərinin sayıqlığı sayəsində bu baş vermədi. Ancaq bu taktikanın təkrarlanması qaçılmazdır.
Azərbaycanın güclənməsi və bölgədəki hərbi potensialının artması hansının ki, Qarabağ müharibəsi ərzində şahidi olduq ki, o da 1970-90-cı illəri xatırladan bir prosesdir. İraqdakı Baasçı rejimin hərbi nəfəsli yüksəlişiydi.
O illərdə geniş miqyaslı silahlanma və Səddam hökumətinin gücləndirilməsi bölgədə uzunmüddətli müharibələr və böhranlara səbəb oldu.
Səddam hökuməti tərəfindən İrana qarşı bir müharibə təxribatı və daha sonra Küveytin işğalı, Səudiyyə Ərəbistanı üçün bir təhdid regional və qlobal oyunçuların İraqı kor-koranə silahlandırma siyasətinin nəticəsi olaraq görülə bilər, hazırda eyni vəziyyət Azərbaycan amilində Türkiyə və İsrail tərəfindən həyata keçirilir.
Digər tərəfdən, 44 günlük Qarabağ müharibəsinin nəticələrindən biri də İranla Ermənistan arasındakı quru sərhədinin azaldılması, Şimal-Cənub dəhlizinin aradan qaldırılması ehtimalı, İrandan enerji nəqli üçün əngəllər yaradılması ehtimalıdır.
Ondan sonra Avropaya enerjinin daşınması və tranzit xətlərinin yaradılması.
Bu proses İranı milyardlarla dollar gəlirdən məhrum edə bilər. Digər tərəfdən, Ankaranın artıq Azərbaycana giriş üçün İrandan tranzit marşrutuna ehtiyac qalmayacaq.
Müharibənin digər narahat edici nəticəsi İsrailin İranın Şimal-Qərb sərhədindəki sərhədlərini möhkəmləndirə imkanı idi. Müharibə sonu sazişinin imzalanmasından sonra, Bakıdakı şənlik günlərində Azərbaycan bayrağı ilə yanaşı Türkiyə və İsrail bayraqlarının olması bu baxımdan bəzi acı həqiqətlərin göstəricisidir.
İranın Şimal-Qərb sərhədində daimi iştirakı ilə İsrail Cənubi Qafqazda əlavə NATO-nun qolu ola bilər və bölgədəki ölkələr arasında bölünmə siyasətini həyata keçirə bilər.
İranın daxili işlərinə müdaxilə, İslam Respublikası üzərində nəzarət yaratmaq cəhdləri və İrandakı etnik təhrik İsrailin Azərbaycana dəstəyinin arxasında duran səbəblərdəndir.
Digər tərəfdən, Azərbaycanda iştirakı olan İsrail bölgənin neft və qaz siyasəti üzərinə təsir göstərə bilməklə yanaşı eyni zamanda Xəzər dənizi sahilində hərbi baza yaratmağa cəhd göstərə bilər”.
