2020-ci il noyabrın 9-da olan bəyanatdan sonra atəşkəs mütəmadi olaraq pozulur, lakin ilk dəfə gərginlik bir neçə gün davam edir. 3 gün ərzində Ermənistan tərəfində bir mülki şəxs həlak olub, 6 yaralı hərbçi var.
Problemin bir neçə istiqaməti var. Erməni analitiklər onları təxminən təsvir edirlər. Diqqətəlayiqdir ki,daima atəşlər bölgənin blokdan çıxarılması ilə bağlı intensiv siyasi görüşlər və müzakirələrə təsadüf edir.
Azərbaycanın Artsaxda atəşkəsi pozmaq cəhdlərinə Ermənistanda fərqli ölçülərdə baxılır. Ən sadə və ən aydın olanı, Artsaxın qalan ərazilərinin aneksiyasının dövlət siyasətçiliyidir.
Politoloq Taron Hovannisyan Azərbaycanın yüksək vəzifəli şəxslərinin son açıqlamalarını nəzərə alaraq belə düşünür. Hətta keçmişdə işarə edilən bir qədər muxtariyyət verilməsi məsələsini belə istisna edirlər.
“Əgər biz onların məlumatlarına diqqət yetirsək,onlar Artsaxın Müdafiə Ordusunu davamlı olaraq terror təşkilatı elan edərlər. Bu təşkilat olmamalıdır.
Başqa sözlə desək Artsaxın özünü müdafiə etmək imkanı olmamalıdır. Bu istiqamətdə işlərini davam etdirəcəklər. Digərisə Rusiyanın sülhməramlılarıdır.
Təbii ki, rus sülhməramlılarından məntiqi bir narazılıq var, çünki həm Ermənistan sərhədində, həm də Artsaxda əməliyyatlar var, təxribatların gec mərhələdə qarşısı alınır, erkən mərhələdə qarşısı alınmır. Məncə bu da Azərbaycan siyasətçiliyinin bir hissəsidir.
Təbii ki, orada nə ruslar, nə də ermənilər onlara gərək deyil.
Ona görə də bunun əleyhinə işləyəcəklər. Bunun qarşısını almaq üçün indi nəedilməlidir?. Top bu məsələdə Rusiya meydanında qalır. Əks təqdirdə Azərbaycan Rusiyanın sülhməramlılarının Artsaxdakı nüfuzuna zərbə endirməyi davam edəcək”.
Azərbaycan atışlarının məntiqinə “yüksək” və “yüksək rütbəli” görüşlər kontekstində də baxılır. Son vaxtlar əsasən Moskvada müxtəlif səviyyələrdə görüşlər təşkil olunurdu: dini,iqtisadi və siyasi. Politologiya təhlili üçün çox məlumat verilmir.
Qloballaşma Analitik Mərkəzinin (Regional Əməkdaşlıq) rəhbəri Stepan Qriqoryan:
“Birinci, ikinci, üçüncü və dördüncü “similar” səviyyəsində intensive məsləhətləşmələrə ehtiyac var. Ümid edirəm ki,belə idi, hər kəsi ifadə vermək üçün çağırılmamışdır”.
Ermənistanın Müdafiə nazirinin Rusiyaya səfəri, parlament nümayəndə heyətinin işgüzar səfəri, Nikol Paşinyanın Vladimir Putinlə görüşü, Rusiya tərəfinin təşəbbüsü ilə üçtərəfli şəkildə Ümumermənilərin Katolikosunun Azərbaycanın müvəqqəti dini lideri ilə görüşü, Xarici işlər nazirlərinin Minsk görüşü. Bunlar son günlərdə təşkil olunan görüşlərdir.
İllər keçdikcə Qarabağla bağlı gündəmdə olan beynəlxalq görüşlərin sərhəd hadisələri və təxribatlarla müşayiət olunması ənənə halını alıb. Politoloq Emil Orduxanyanın fikrincə, görüşdən əvvəl baş verən atışmalara ayrıca baxılmalıdır.
“Əvvəlki atəş aktivləşdirilməsi görüşlər üçün bir təzyiq qolu idi. Sonrakı atəşin şiddətlənməsi, düşünürəm ki, görüşlərin nəticəsindən narazılıqdır. Bunu araşdırma aparmaq baxımından bir göstərici olaraq qəbul edə bilərik”.
Politoloq hesab edir ki, bölgədəki son hadisələr Armenia Ermənistanın perspektivi çoxları üçün əlverişli deyil. O, hadisələri Türkiyə-Azərbaycan-Pakistan, Ermənistan-Gürcüstan-İran-Hindistan istiqamətləri kontekstində təhlil edir.
Bu “yaya” diqqətlə baxdığımızda, onların bir kəsişmə nöqtəsi olduğunu görürük, bu Ermənistan, xüsusiylə Syunik və Meğridir. Ona görə də burada geosiyasi mənada Ermənistanın rolundan və əhəmiyyətindən istifadə olunur.
Bu ”yayda” Rusiyanı qeyd etməməyim təsadüfi deyil.Ona görə ki, o hər hansısa “yayda” iştirakçı yaxud davam edici deyil.
Erməni politoloqlar əmindirlər ki, Azərbaycanın məqsədi güzəştlər qarşılığında bizə xəyal etdiyi sülhü tətbiq etməkdir. O ölkədə, münaqişənin həll edildiyini güman edilir.Hətta ATƏT -in MQ kvotasının bərpası ilə bağlı şərtləri var. Beynəlxalq ictimaiyyət Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin siyasi həllinin MQ formatında tapılması fikrinə meylli olduğu halda, şərtlərin məzmunla əlaqəli olduğunu söylədi.
Tədbirin bərpasının mümkünlüyü müzakirə edilərkən, Ermənistanın Baş naziri və Azərbaycan prezidenti uzaq məsafədən onlayn görüşür.
MDB sammiti münasibətləri aydınlaşdırmaq üçün növbəti platforma idi.Orada Əliyev narazılıq edib ki, Ermənistan Azərbaycana DQ-da minalanmış ərazilərin xəritələrini vermir.
Necə deyərlər İranla Ermənistanın birlikdə narkotik maddələrinin dövrüyyəsini təşkil etmək elnını etmək üçün fürsəti əldən buraxmadı.
ER Baş naziri ona əks olaraq noyabrın 9-da olan bəyanatın 8-ci bəndini yerinə yetirilməməsini xatırladıb.
Erməni politoloqlar israr edir ki, beynəlxalq platformlardaona çatmaq lazımdır ki, Azərbaycan tərəfindən istənilən atəş dəqiq siyasi qiymət almalıdır.Yalnız bu Azərbaycanı seçdiyi xrakterdən çəkindirə bilər.
