44 günlük müharibədən və 9 noyabr tarixli üçtərəfli bəyanatın imzalanmasından sonra xüsusən də Cənubi Qafqazın ölkələri (Gürcüstan istisna olmaqla), Rusiya, Türkiyə və İranın iştirakı ilə “3+3” formatında Ermənistan və Türkiyə hakimiyyəti münasibətlərin normallaşması mexanizmlərini qurmağa çalışır. Bu təşəbbüslər Ermənistan cəmiyyətinin ciddi narahatlığına və tənqidinə səbəb olur və bunu erməni maraqları hesabına Ankaranın mövqelərini gücləndirmək təhlükəsi kimi qiymətləndirir.
Rusiyalı türkoloq Vladimir Avatkov “NEWS.am”in müxbiri ilə söhbətdə bildirib ki, Türkiyə Ermənistanla sıfırdan münasibətlər qurmağa çalışır, lakin bunu Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin formalaşması ilə əlaqələndirir.
Üzləşdiyiniz bir sıra problemlər var.
Bunlar sərhədlər, dəhliz, ərazilər məsələləridir. Ankara təkcə Rusiya-Qərb səviyyəsində deyil, həm də Qərb-Çin səviyyəsində dəmir yolu funksiyasını genişləndirərək Xəzər dənizi ilə Orta və Mərkəzi Asiyaya sürətlə birləşmək və Çinə mümkün qədər yaxınlaşmaq istəyir.
Ermənistan, Rusiya və Azərbaycan
Regionda Rusiya ilə Gürcüstan arasında mürəkkəb münasibətlər olduğundan dəmir yolu ilə Bakıdan Türkiyəyə yüklərin daşınması ilə bağlı quru ticarəti sahəsində problemlər var.
Qovşağın keçdiyi nöqtəyə çevrilən Ermənistan öz ərazisindən malların daşınmasından əlavə dəyər əldə edə, öz rifahını yaxşılaşdıra biləcək.
Münaqişə zonasından çıxmağın yeganə yolu qarşılıqlı faydalı olacaq və eyni zamanda Ermənistan və Azərbaycanı birləşdirəcək infrastruktur layihələri axtarmaqdır. Dəhliz bunu edə biləcək mümkün infrastruktur layihələrindən biridir.
Ermənistanla Türkiyə arasında münasibətlərin mümkün normallaşması, şübhəsiz ki, risk deyil, regionda kommunikasiyanı inkişaf etdirmək və gücləndirmək üçün bir fürsətdir.
Qərbin rolu
Qərb Şərqi Avropa, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada daim öz təsirini genişləndirməyə çalışır. Amma Rusiya göstərir ki, öz təhlükəsizliyini təmin edir və ona bitişik ərazilərin təhlükəsizliyinin təminatçısı olmağı planlaşdırır. Bu, həm “yumşaq qüvvə”, həm də sərt qüvvənin köməyi ilə edilə bilər. Rusiya dünya dövlətidir və həm qonşu regionlarda, həm də dünya siyasətində təhlükəsizliyə görə məsuliyyət daşıyır. Rusiyanı da istisna etmək olmaz.
Suriya məsələsi
Rusiya və Türkiyə tarixən Qafqazda toqquşubar, lakin bu gün Suriya qətnaməsinə bənzər bir qətnaməni həyata keçirməyə çalışırlar. Bunda qorxulu heç nə yoxdur, çünki Rusiya, eləcə də İran və Türkiyə qonşu olduqları üçün Cənubi Qafqazda dünyada sülhün olmasında maraqlıdırlar. Bir masa arxasında bir yerdə olmaq bir çox problemi həll edə bilər. Eyni şey hələ “3+3” formatında iştirak etməyən Gürcüstana da aiddir. Amma bu, bir çox sualları dalana dirəyəcək, çünki Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycan regionda yaşayır, ona görə də təmas nöqtələri tapmaq lazımdır. Bu halda Moskva yalnız həmin təmas nöqtələrini tapmağa kömək edir.
