Ermənistan və Türkiyənin xüsusi nümayəndələri iyulun 1-də görüşəcəklər. Son görüşdən sonra onlar ilkin şərt olmadan irəlilədiklərini əmin edərək, bu proses vasitəsilə tam nizamlanmaya nail olmaq məqsədini bir daha təsdiqləyiblər.
Lakin bu yaxınlarda onlayn mətbuat konfransı zamanı Nikol Paşinyan qeyd edib ki, Türkiyə tərəfinin verdiyi bəzi bəyanatlar prosesə mane olur.
Türkoloqlar da bu fikri bölüşürlər. Türkiyə bəyanatlarında səmimi deyil və prosesin dəhlizinin ilkin şərtləri var.
İki ölkənin xüsusi nümayəndələri iyulun 1-də Ermənistan-Türkiyə nizamlanması prosesi çərçivəsində görüşəcəklər. Bu, onların dördüncü görüşüdür. Ruben Rubinyan և Serdar Kըlչիç-in əvvəlki görüşü təxminən bir ay əvvəl baş tutub və məlumatlara görə, onlar prosesi ilkin şərt olmadan davam etdirmək barədə razılıqlarını bir daha təsdiqləyiblər. Lakin erməni tərəfinin buna şübhələri var.
Bu günlərdə Ermənistan-Türkiyə nizamlanması prosesinə toxunan Baş nazir Nikol Paşinyan qeyd edib ki, prosesi irəli aparmaq üçün imkan var və o, bunda səmimidir, lakin Ankaradan səslənən bəzi ifadələr prosesə mane olur.
“Türkiyədən davamlı olaraq eşidilən “Zəngəzur dəhlizi” sözləri prosesə mane olur və mənfi fon yaradır. Proses üçün o qədər də faydalı olmayan elanlar verilir”.
Türkoloq Ruben Melkonyan xatırladır ki, türkoloqlar dəfələrlə və müxtəlif məqamlarda Türkiyənin səmimiyyətinə inanmadıqlarını vurğulayıblar. O deyir ki, onilliklər ərzində Türkiyənin məqsədi dəhliz olub.
“Türkiyə siyasəti və Türkiyənin iş tərzi ilkin şərtlərə və onlardan irəli gələn məntiqə əsaslanır. Ona görə də bu termini şübhə altına almaq deyil, o yanlışdır və reallığa uyğun gəlmir.
Türkiyə və Azərbaycanın məlum ilkin şərtlərindən biri də budur. Meğri dəhlizi, Naxicevan dəhlizi, Sünik dəhlizi ․․ və bu gün də bu adlar aktualdır”.
Ermənistan və Türkiyə xüsusi nümayəndələrinin qarşıdan gələn görüşü öncəsi Rusiyanın “İzvestiya” nəşri məlumatlı mənbəyə istinadən yazır ki, Rusiya Ermənistan və Azərbaycana “Zəngəzur dəhlizi” adlanan dəhlizlə bağlı razılığa gəlməyə kömək edib.
6 kilometrlik kiçik bir hissənin razılaşması qalır.. Qeyd olunur ki, Bakı Ermənistandan deyil, İrandan keçən marşrut xətti çəkmək barədə düşünməyə başlayandan sonra Yerevan layihənin təsdiqini sürətləndirib.
Ruben Melkonyan fikirləşir ki, Azərbaycan Ermənistan naminə İrandan keçən yol çəkməkdən imtina edəcək, yoxsa bu, sadəcə fırıldaqdır?
“Rusiyanın bu məsələyə yanaşmaları fərqli ola bilər, yəni bu, onun üçün böyük problem olmamalıdır, bu, dəhliz mağistral olacaq, yoxsa başqa statuslu magistralmı olacaq? Xüsusən də o yola Rusiya sərhədçiləri nəzarət edəcək”.
Türkoloq xatırladır ki, bu məsələdə Tehranın mövqeyi heç də az önəmli deyil və İran Meğridən keçən yolu verməyə hazır deyil.
Qəzet onu da qeyd edir ki, Rusiyanın “Avtodor” şirkəti marşrutla bağlı razılaşmaları başa çatdırmağa kömək edəcək və gecikmə ərazinin dağlıq relyefi ilə şərtlənir.
Dövri mətbuatda, xüsusən də “marşrutun Ermənistan tərəfdən Araks çayı boyunca keçəcəyi barədə təfərrüatlar qeyd olunur. Digər hissələrdə isə 1992-ci ilə qədər Naxicevanı Ermənistan ərazisindən Kövsakan (Zəngəlan) ilə birləşdirən sovet yollarından istifadə olunacaq”.
Onlar gələcək dəhlizin demək olar ki, bütün uzunluğu boyunca qorunub saxlanılıb, Rusiya qəzeti yazır və yalnız “Naxicevan-Ermənistan sərhədinin bir hissəsi ilə bağlı dəqiqləşdirmələrin” qaldığını vurğulayır.
“Sovet Ermənistanının müxtəlif rəhbərləri buna qarşı mübarizə aparıblar ki, hətta sovet dövründə də o yol çəkilməsin. Rıçaqlar çatmayanda o yolun tikintisini iflic etmək üçün müxtəlif tədbirlər görülüb: yolun uçması, qaya aşması, qeyri-qanuni yolların uçması, tapşırıqların yerinə yetirilməsi, bürokratik ləngimə ․․․
Yəni hələ sovet dövründə də Araks boyu həmin yol erməni əleyhinə yol sayılırdı”.
Türkiyə-Azərbaycan tandemi Meğridən keçən yoldan əlavə, alternativ yol məsələsini də gündəmə gətirir ki, bu da Azərbaycanı Naxçıvanla, lakin artıq Sisian və Angeqakotla birləşdirməlidir.
Faktiki olaraq Ermənistanı Artsaxla birləşdirən və Laçın dəhlizini əvəz edən yeni yolu davam etdirəcək. Sonuncu, ilkin məlumata görə, Sünik Teq, Kornidzor kəndləri vasitəsilə Artsaxa daxil olacaq.
Ruben Melkonyanın sözlərinə görə, bu, kəskin enişləri olan əlverişsiz və təhlükəli yoldur. O, əmindir ki, qışda keçmək çətindir və ya heç keçmir.
Azərbaycan-Ermənistan nəqliyyat əlaqələrinin bloklanmasına dair danışıqlar üç ölkənin: Ermənistan, Rusiya və Azərbaycanın Baş nazirlərinin müavinləri səviyyəsində aparılır.
Onların sonuncu görüşü iyunun 3-də keçirilib. Tərəflər bu istiqamətdə mühüm irəliləyiş əldə etdiklərini bildirirlər.
