Helsinki Vətəndaş Assambleyasının Vanadzordakı idarəsi , Hüquqların inkişafı və müdafiəsi Fondu, “Sərhədsiz Hüquqların müdafiəsi” İctimai təşkilatı Artsaxda 44 günlük müharibə zamanı insan hüquqlarının pozulması ilə bağlı faktaraşdırıcı hesabat hazırlayıb.
O, Açıq Cəmiyyət Fondları-Ermənistanın dəstəyi və koordinasiyası ilə hazırlanıb. Hesabatın yekununu aşağıda təqdim edirik.
“Faktaraşdırma hesabatı Azərbaycan hökumətinin Artsaxda 44 günlük müharibə zamanı törətdiyi vəhşiliklərin sistemli xarakterini və onların nəticələrini göstərmək üçün çoxsaylı cinayətlər və insan hüquqlarının pozulması hallarını birləşdirir.
O, əsasən şahidlərin ifadələrinə əsaslanır. Artsaxda və Ermənistanda yaşayan ermənilərə dəyən zərərin dərəcəsini və şiddətini nümayiş etdirmək üçün geniş spektrli açıq mənbə və kəşfiyyat təhliliylə təstiqlənib.
Bu tapıntıları nəzərə alaraq hesabatda qeyd olunan pozulmuş hüquqların bərpası məqsədi ilə bir sıra tövsiyələr təqdim olunur.
Faktaraşdırıcı missiyaya hazırlıq məhz müharibənin əvvəlindən başladı.Ermənistanda bir sıra vətəndaş cəmiyyəti ifaçıları 2020-ci ilin sonunda Artsax xalqına qarşı törədilmiş cinayətləri və pozuntuları sənədləşdirmək üçün bir araya gəldi.
Əvəzində Azərbaycan hökuməti müharibənin nəticələrini yüksək qiymətləndirərək bunu bariz nümunə kimi təqdim edir ki, “hərbi həll” var, məcburiyyət işləri var.
Bakının 44 günlük müharibədən sonrakı fəaliyyətinin təməlində bu inam dayanır, çünki birtərəfli güzəştlər əldə etmək üçün güc və hədə-qorxudan istifadə edir.
Hələlik Bakı hərbi əsirləri və digər məhbusları azad etməkdən imtina edir. Artsaxda və Ermənistanın sərhəd icmalarında yaşayan insanların təhlükəsizliyini davamlı olaraq təhdid edir.
Bunlar beynəlxalq humanitar hüquqa tamamilə məhəl qoymayaraq, qarşı tərəfin müharibədən sonrakı zəifliyindən istifadə etmək məqsədinə xidmət edən düşünülmüş taktikalardır.
Azərbaycan hakimiyyətinin yüksək anti-erməni ritorikasının müharibədən sonra da davam etməsi təəccüblüdür. Əliyev rejimi sülhün bərpası ilə bağlı deklorativ bəyanatlar verməklə yanaşı, ermənilərə qarşı antaqonist münasibətini nümayiş etdirir, onları “düşmən” adlandırır, irqçilik meyllərini daha da qızışdırır.
Bu vəziyyət Artsax xalqının Azərbaycan hökuməti tərkibində ləyaqətli yaşamaq hüququnu həyata keçirməsini mümkünsüz edir.
Onlar hələ də düşmən kimi görünürlər və Azərbaycan hökuməti onların fiziki və mədəni varlığını Artsaxdan silmək üçün addımlar atır.
Bundan əlavə, Əliyev rejiminin müharibədən sonrakı ritorikası Artsaxdan kənar ərazi iddialarını da əhatə edəcək şəkildə genişlənib.
Bu vəziyyət birbaşa cəzasızlığın nəticəsidir. Bakı mühüm beynəlxalq təzyiqlərə məruz qalmadığı üçün əsas insan hüquqlarının pozulması siyasətini davam etdirir.
Əksər beynəlxalq təşkilatlar və hökumətlər bu problemlərə göz yummağı və sülhə dəstək haqqında ümumi bəyanatlar 379 faktaraşdırıcı hesabatları seçiblər.
Əgər tərəflərdən biri açıq-aşkar düşmən münasibətini dəyişməsə, cinayət və insan haqlarının pozulmasına davam edərsə, sülh yolu ilə nizamlanma necə mümkündür?
Bu məsələyə sırf ikitərəfli məsələ kimi yanaşmaq və beynəlxalq humanitar hüquq kontekstində nəzərə almamaq pozulmuş hüquqların bərpası və gələcək cinayətlərin qarşısının alınması imkanlarını məhdudlaşdırır”.
