“Qlobal hadisələr. “Ermənistanın çağırışlara cavab vermək üçün hansı potensialı var?” mövzusunun müzakirəsi zamanı politoloqlar Paşinyanla Əliyev arasında avqustda gözlənilən mümkün görüşdən, sülh müqaviləsinin mümkün imzalanmasından ehtiyatla danışıblar.
Onların sözlərinə görə, avqustda gözlənilən görüşün gündəliyində üç əsas mövzu var: kommunikasiya kanallarının blokdan açılması , sərhədlərin müəyyən edilməsi və sülh razılaşması.
Ermənistanla Azərbaycan arasında gündəmdə üç məsələ var ki, politoloq Beniamin Poqosyanın sözlərinə görə, avqustda Paşinyanla Əliyev arasında keçiriləcək görüş zamanı müzakirə mövzusuna çevriləcək. rabitə kanallarının bloklanması, demarkasiya-delimitasiya, sülh müqaviləsi.
Ekspertin fikrincə, yaranmış vəziyyətin əsas təhlükəsi Artsaxın əhalisinin azalmasıdır. O, bu üç məsələnin bir-biri ilə əlaqəli şəkildə müzakirə ediləcəyini, yoxsa Bakının sülh müqaviləsinin ilk növbədə imzalanmasında israrlı olacağını vacib sayır.
“Azərbaycan hərbi təhdidlər edir, deyir ki, sizin vaxtınız çox azdır, ya qeyd etdiyim şərtlərlə müqaviləni imzalayacaqsınız, ya da yeni müharibə olacaq. Təbii ki, hamımız başa düşürük ki, o müqavilənin imzalanması bizi heç yerə aparmayacaq. , çünki mən bilirəm ki, belə bir təfəkkür var ki, gəlin Artsaxdan əl çəkək və Süniki xilas edək.
Lakin bəşəriyyətin təcrübəsi göstərir ki, əgər bu məntiqlə davam etsək, növbəti dəfə Vayots dzor bölgəsini xilas etmək üçün Syunikdən imtina edəcəyik, onda biz Yerevanı xilas etmək üçün Vayots dzordan imtina edin və Gümrüdəki rus hərbi bazası belə qalacaq”.
Eko-siyasətçi qeyd edir ki, Bakının sülh gündəliyi maksimalist və dağıdıcıdır və erməni tərəfinə heç bir manevr yeri qoymur. Onun fikrincə, bu vəziyyətdə ən yaxşı çıxış yolu status-kvonu saxlamaqdır.
Politoloq Tiqran Qriqoryan əmindir ki, hakimiyyət bu vəziyyətdə heç bir sənədə imza atmayacaq.
“Çətin ki, onların Dağlıq Qarabağla bağlı hər hansı məsələnin bütövlükdə əsaslı həllinin verilməyəcəyi sənədin imzalanmasına razılıq versinlər.
Bu baxımdan, düşünürəm ki, proseslər dalana doğru gedir. Və böyük, hətta AB-nin vasitəçiliyi ilə gedən proseslərdə də artıq müəyyən çıxılmaz vəziyyət yaranıb.
Politoloq hesab edir ki, 2025-ci ildən sonra Rusiya sülhməramlılarının Artsaxda qalması da arzuolunan variantdır. Üç ay və ya bir ildən sonra Artsaxı Ermənistanla birləşdirən yeni yol işə düşəndə iqtisadi problemlər daha da dərinləşəcək.
Beniamin Poqosyan hesab edir ki, qaz, işıq, mobil rabitə, elektrik enerjisi, internet kimi bütün əsas kommunikasiyalar Berdzordan keçən yoldan keçir və Bakıya onların daşınmasına icazə verilmir.
Politoloq Tiqran Qriqoryan isə hesab edir ki, kommunikasiyalar köçürüləcək, sonra isə yol fəaliyyət göstərəcək.
“Laçın dəhlizinin alternativ yoluna gəlincə, məndə olan məlumata görə, dəqiq razılıq var ki, bütün infrastrukturlar köçürülməyənə qədər yeni yol istifadəyə verilməyəcək.
Qaz kəməri ilə bağlı vəziyyət daha mürəkkəbdir, çünki baha başa gəlir, amma bu istiqamətdə də işlər aparılır
Putin-Erdoğan-Rəis görüşlərindən sonra İranın dini lideri Xamneyinin Tehranın Ermənistan-İran sərhədində heç bir dəyişikliyə icazə verməyəcəyi ilə bağlı açıqlaması xüsusi diqqət çəkib.
Beniamin Poqosyan razılaşır ki, Tehran Azərbaycan-Türkiyə Sünikə daxil olmaq planlarına qarşıdır, lakin bu, İranın bizim üçün Türkiyə ilə müharibəyə başlayacağı anlamına gəlmir.
“Aydındır ki, İran Sünik şəhərinin Azərbaycan tərəfindən mümkün işğalını görərək heç də həyəcanlanmayacaq, lakin bu o demək deyil ki, əgər Azərbaycan 9-cu anda genişmiqyaslı müharibəyə başlamaq qərarına gəlsə, o zaman İran faktiki olaraq ona müharibə elan edəcək. Azərbaycan və İran qoşunları Sünikə, biz də Qorisə girəcəyik.Biz İran-Azərbaycan müharibəsini görəcəyik.
Mən bunu istisna edirəm, çünki bu, Tehrana lazım olmayan Azərbaycanla münasibətlərin pozulması demək olardı. İran üçün dəhşətli ssenari olan Türkiyə-İran müharibəsi.Unutmayaq ki, indi İran İsraildən mümkün zərbəyə hazırlaşır”.
Bununla bağlı Tiqran Qriqoryan Ermənistanın təhlükəsizliyini gücləndirmək barədə ciddi düşünməyə çağırır.
O, həmçinin xatırladır ki, ABŞ Rusiya qoşunlarının bu regionda olmasına qarşıdır və beynəlxalq mandata malik olmadığı üçün onları sülhməramlı hesab etmir.
Digər tərəfdən, politoloqun fikrincə, Azərbaycanın təkcə Avropa üçün deyil, həm də Rusiya üçün yeni bazarların cəlb edilməsi baxımından rolu artır.
Müvafiq olaraq, heç kim münaqişənin ədalətli həllində maraqlı deyil, belə bir şəraitdə ən azı Artsaxın status-kvonunu qorumaq vacibdir.
