Üçtərəfli görüşdə ABŞ dövlət katibi, Ermənistan və Azərbaycanın Xarici işlər nazirləri ilə yanaşı, dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə müavini Kern Donfrid və ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri, Qafqaz danışıqları üzrə baş müşaviri Filip Riker də iştirak edib.
Vaşinqtonda üçtərəfli görüş keçirilib. Lakin genişləndirilmiş görüşdən əvvəl Ermənistan və Azərbaycan nümayəndə heyətlərinin daha bir ikitərəfli görüşü olub.
Ermənistanda Vaşinqton görüşündən fərqli gözləntilər var idi, hətta orada hansısa sənədin imzalanacağı qorxusu da var idi.
Faktiki olaraq görüşün yekunu olaraq heç bir sənəd və ya bəyanat qəbul olunmasa da, tərəflərin gələcək fəaliyyətləri qeyd olunub.
Bu, artıq sentyabrda Azərbaycanın təcavüzündən sonra ABŞ, Ermənistan və Azərbaycan Xarici işlər nazirlərinin ikinci təkbətək görüşüdür.
Mirzoyan-Blinken-Bayramovla ikinci üz-üzə görüş üçün Ağ Evin yaxınlığında, qonaqlar üçün nəzərdə tutulmuş Prezident malikanəsi seçilib.
Həmin qədim üçmərtəbəli binada Yerevan və Bakı danışıqlara təkan vermək və yaxın vaxtlarda daha bir görüş təşkil etmək barədə razılığa gəldilər.
“Qloballaşma və regional əməkdaşlıq” analitik mərkəzinin rəhbəri Stepan Qriqoryanın sözlərinə görə, Vaşinqton görüşünün bir neçə mühüm nüansı var.
Bunlardan birincisi, bəlkə də, Vaşinqtonun vasitəçiliyidir ki, bu da, politoloqun fikrincə, Azərbaycan təcavüzünə çəkindirici təsir göstərir.
“Vaşinqtonda, mənim anladığım qədər, kifayət qədər ciddi müzakirələr və danışıqlar gedirdi, lakin mən mesajdan belə başa düşdüm ki, heç nə imzalanmayıb, heç bir ortaq məxrəcə gəlməyiblər, bu, çox başa düşülən və gözlənilən idi.
Bütün məsələlərin həllini, nəyinsə imzalanmasını gözləmək sadəlövh olmaq demək olardı .Belə qorxuların olması məni çox təəccübləndirdi”.
Yerevan və Bakıdan gələn xəbərlərə görə, görüş zamanı mümkün “sülh sazişi”nin elementləri ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb və hələ də həllini gözləyən bir sıra məsələlərin olduğu qeyd edilib.
Bu ifadə sübut edir ki, mümkün “sülh müqaviləsi” ilə bağlı Azərbaycanın 5 bəndlik təkliflərinin yeni, genişləndirilmiş variantı müzakirə olunub.
Azərbaycan tərəfi oktyabrın əvvəlində Bakının Cenevrədə “sülh müqaviləsinin genişləndirilmiş elementlərini” Ermənistan tərəfinə təhvil verdiyini açıqlayıb.
Onlar hələ açıqlanmayıb. Vaşinqtondakı görüşdən əvvəl Azərbaycanın Xarici işlər naziri Vaşinqtondakı erməni tərəfinin Bakının yeni təkliflərinə müsbət cavab verəcəyinə ümid etdiyini bildirib.
Azərbaycanın təkliflərinin genişləndirilmiş variantının mövcudluğu və Ermənistan tərəfinin onları qəbul etməsi faktını oktyabrın 5-də parlamentdə Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan da təsdiqləyib.
“Həmin 5 tanınmış prinsip dərc olunub, əslində cəmiyyətimiz və beynəlxalq ictimaiyyət o prinsipləri yaxşı bilir. Bu dəfə Azərbaycan tərəfinin irəli sürdüyü təkliflər həmin prinsiplər üzərində qurulub.
Biz hələ də təhlil edirik və mütləq cavab verəcəyik. Yenə bizim üçün məqbul olacaq və qəbul olunmayacaq şeylər olacaq, cəlb etməyi təklif edəcəyimiz təkliflər olacaqdır”.
Vaşinqton görüşünün iştirakçıları bu məsələ ilə bağlı ehtimal edilən razılaşmalar və ya müzakirələr barədə susurlar. Əvəzində görüşdən əvvəl giriş nitqi ilə çıxış edən ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken vurğulayıb ki, görüşün məqsədi son bir ay yarımda Amerika tərəfinin təşəbbüsü ilə aparılan müzakirələrdə qeydə alınan müsbət nəticələri inkişaf etdirməkdir.
“Otuz ildən artıq Dağlıq Qarabağ münaqişəsi böyük insan və maddi itkilərə səbəb olub, insan həyatını itirib və dərin izlər buraxıb. Amma indi biz hər iki ölkədən keçmişi geridə qoyub, uzun ömürlüyə doğru irəliləmək üçün real və cəsarətli addımlar görürük”.
Həmin cəsarətli və real addımların nədən ibarət olduğu açıqlanmayıb. Faktiki danışıqların təfərrüatları və sülhə nail olmaq üçün mümkün variantlar da dərc edilməyib.
Blinken yalnız vurğuladı ki, Vaşinqton həmYerevan , həm də Bakı ilə dostluq münasibətlərinə malikdir və onilliklərlə davam edən münaqişənin həllinə öz imkanları daxilində töhfə verməyə hazırdır.
“Amerika həm Ermənistanın, həm də Azərbaycanın dostu olaraq, davamlı sülhə nail olmaq üçün səylərinizdə Sizi dəstəkləmək, üçün əlimizdən gələni etməyə sadiqdir. Məncə, bu, daha yaxşı və daha parlaq bir perspektivdir.
Mən Sizi və hökumətlərinizi bu yolda göstərdiyiniz cəsarət və öhdəliklərə görə alqışlayıram. Birbaşa dialoq real, davamlı sülhə aparan ən yaxşı yoldur və biz bunu məmnuniyyətlə dəstəkləyirik.
Birləşmiş Ştatlar həm Ermənistanın, həm də Azərbaycanın ərazi müstəqilliyini, suverenliyini tam dəstəkləyir”.
Politoloq Stepan Qriqoryanın fikrincə, bütün bunlar sübut edir ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin tənzimlənməsinin “Vaşinqton versiyası”nın olması barədə əvvəlki iddia və fikirlər Artsax münaqişəsinin həllinin digər variantı ilə müqayisədə guya destruktiv xarakter daşıyır.
Bizim üçün təkliflər təhrif edildi. Politoloq sadəcə olaraq ictimaiyyətə açıq olan formulaları öyrənməyi məsləhət görür.
Qeyd edək ki, Vaşinqton görüşündən əvvəl Soçidə keçirilən sonuncu yüksək səviyyəli üçtərəfli görüşün elanının mətnində heç bir kontekstdə “Dağlıq Qarabağ” ifadəsi işlədilməyib.
“Vaşinqton həyatında heç vaxt deməyib ki, Qarabağ Azərbaycanın tərkibində qalmalıdır. Əksinə, onlar Stepanakert-Bakı formatını, danışıqlar prosesini yaratmaq və onu beynəlmiləlləşdirmək istəyirlər ki, ikitərəfli danışıqların aparılmasında vasitəçilər beynəlxalq olsun,məsələn ABŞ və Fransa.
Bu ABŞ-ın təkliflərindən biridir.Aydındır ki, Bakı müqavimət göstərir, çünki danışıqların bu formasına razı olarsa, o zaman Stepanakertin subyektivliyini tanıyır.
AB-nin verdiyi bütün bəyanatlarda. ABŞ-da isə “Dağlıq Qarabağ” ifadəsi var, Rusiya ilə verilən bütün bəyanatlarda Dağlıq Qarabağdan heç bir söz keçmir”.
Vaşinqtonda keçirilən görüşdən sonra Ermənistan Xarici işlər nazirliyi rəsmi bəyanat yaydığı halda, Azərbaycanın Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov tvitter hesabında Azərbaycanın sülh sazişinin mümkün qədər tez bağlanmasına sadiqliyini və hazır olduğunu bir daha təsdiqlədiyini bildirib.
Proseslər hansı ardıcıllıqla inkişaf etməlidir: “sülh sazişi”, sonra demarkasiya, yoxsa əksinə? Milli Müdafiə və Təhlükəsizlik məsələləri daimi komissiyasının sədr müavini Armen Xaçatryanın sözlərinə görə, Ermənistan tərəfinin bu məsələyə aydın yanaşması yoxdur, lakin bütün danışıqlarda Ermənistanın suveren ərazisinin bərpası istənilən halda birinci yerdədir.
Amma hər şeydən əvvəl, tərəflər arasında əldə olunan hər hansı yeni razılaşmanın artıq kağız üzərində qalmaması Ermənistan tərəfi üçün prinsipialdır. Armen Xaçatryan hesab edir ki, Azərbaycanın sülhü pozmağa çalışacağı ehtimal edilir.
“Başqa variantımız yoxdur, biz o məsələni həll etməliyik. Onların müxtəlif səviyyəli bəyanatları, hərəkətləri bir-birinə uyğun gəlmir.
Bütün bunlarla üzləşib həll etmək üçün Ermənistan çalışır ki, Azərbaycana bu problemlər bir çox beynəlxalq formatlar və müxtəlif diplomatik təzyiqlər vasitəsilə həll etmək mümkün olsun.
Biz istəmirik ki, başqa bir müqavilə də kağız üzərində qalsın və bəzi müddəaları pozsun.
Ona görə də sizin Qərb, Rusiya, nə bilim, Şərq adlandırdığınız Ermənistanın diplomatik səyləri buna yönəlib ki, sülh müqaviləsi imzalansa belə, onun necə təmin olunacağına təminat verilməlidir.
İstisna deyil ki, hansısa sənəd olacaq, məsələn, deyirəm ki, sülhə zəmanət verəcək, ondan sonra digər proseslər də başlayacaq, çünki demarkasiya və delimitasiya üçün ilk növbədə sülh lazımdır”.
Ermənistanda müxtəlif platformalarda aparılan danışıqların gedişi və tərəflərin münasibəti əsasında Ermənistanla Azərbaycan arasında mümkün sülh müqaviləsinin bağlanmasını şübhə altına alan analitiklər az deyil.
Hər halda, Ermənistan Xarici İişlər nazirliyinin rəsmi bəyanatında bildirilir ki, tərəflər oktyabrın 6-da Praqada və oktyabrın 31-də Soçidə keçirilən görüşlərdə Ermənistan və Azərbaycan liderlərinin üzərinə götürdükləri öhdəlikləri bir daha təsdiqləyiblər.
