Bakının əzəməti və səfaləti

Lakin erməni dözümlülüyü, qərəzsizliyi, maraqsızlığı ilə türk-Azərbaycan irqinin dözümsüzlüyü, mənfəətpərəstliyi, vəhşi barbarlığı, misilsiz toqquşması arasında müəmmalı bir şey var ki, bunu izah etməyə cəhdlər olub və olsa da, qəribə görünür.

Daima   sual yaranır ki, niyə türk-azərbaycan tipi xüsusilə yaradıcılıq xeyirxahlığından bol-bol bəhrələnənlərək onlara  dözə bilmir?…

Düşünürəm ki, azərbaycanlılar üçün sirr deyil ki, 1917-ci ilə qədər inqilab zamanı Ermənistan, Gürcüstan, indiki Azərbaycan, Artsax Rusiya imperiyasının tərkibində olub və adıçəkilən ərazilərdə bir çox xalqlar məskunlaşıb, onlardan yalnız azərbaycanlılar soyqırımı törədiblər.

Təkcə Bakıda azərbaycanlılar üç dəfə erməniləri qırıb, onlara işgəncə verib, qarət edib, deportasiya ediblər. Maraqlısı odur ki, bütün hallarda bu, Rusiya üçün taleyüklü məqamlarda, onun beynəlxalq arenada mövqelərinin sarsıdılmasına başlanıldığı vaxtlarda həyata keçirilib.

1904-05-ci illərdə bir tərəfdən Rusiyada birinci inqilab dalğası, digər tərəfdən isə rus-yapon müharibəsində rusların məğlubiyyəti baş verəndə 1917-ci ildə belə olub.

Rusiya vətəndaş qarşıdurmaları nəticəsində parçalanmaq ərəfəsində olanda bu, 1988-90-cı illərdə, məhz, sütunu da Rusiya olan SSRİ-nin artıq dağıdıldığı vaxt baş verdi.

Hazırda Azərbaycan da başını Ermənistana, Artsaxa və ümumiyyətlə, ermənilərə qarşı qaldırıb, Rusiyanın Ermənistandakı maraqlarını çox gözəl dərk edərək Rusiyaya qarşı beynəlxalq təzyiqlərdən növbəti dəfə istifadə edib.

İndi isə sual yaranır ki, Azərbaycanın hakim elitası ermənilərə qarşı zorakılıq və vəhşiliklərdən ruhlanan, sələflərinin sadiq varisi olan özünü təqdim etməyə çalışarkən, Azərbaycan bu gün Rusiya ilə tərəfdaşlıq münasibətində olubmu, yoxsa nə vaxtsa?

1990-cı ildə yanvarın bu günlərində, xüsusən də 13-19-da Bakıda təşkil olunmuş qırğınlar nəticəsində Azərbaycanın paytaxtı tamamilə boşaldılmışdır.

 Həmin vaxt oradakı ermənilərin sayı 250 mindən çox olmuşdur. Cəlladlara hüquq-mühafizə orqanları, kommunal xidmətin inzibati işçiləri dəstək verib, ermənilərin mənzillərinin ünvanlarını veriblər, təcili tibbi yardım həkimləri isə yandırılmış meyitlər üzərində ümumiyyətlə meyitlərdə bıçaq izləri və işgəncələr zorakılığın aşkar olmasına baxmayaraq, ermənilərin ölümünü ürək problemləri ilə əlaqələndiriblər.

Azərbaycanlıların əcnəbilərlə birgə yaşamasının “humanitar” və “dinc” sənədlərinin təsvirləri belədir.

Bakının XIX əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəllərində çoxmillətli olması, onun gözəl şəhərə çevrilməsi ilə müxtəlif xalqların nümayəndələrinin məşğul olduğu, onların arasında ermənilərin də rolunun əskik olmadığı bilinməlidir.

Şəhər öz üzünü memarlığa və memarlara, erməni memarlar Q.Ter-Mikelyan, N.Baev, V.Sargisov, H.Kajaznuni (Ermənistan Birinci Respublikasının baş naziri), F.Aqalyan, M.Ter-Qriqoryantsa, A. Kandinyana və başqaları borcludur. ,.

1899-1912-ci illərdə Bakıda məşhur erməni memar Qabriel Ter-Mikelyan işləmiş və onun layihələri üzrə Yüzbaşyanların malikanəsi (1900-1901), Adamyan qardaşlarının (1908-1909), Tağıyevlərin gəlirli evləri yaradılmışdır.

Ter-Mikelyan həm də Yaltada, Tiflisdə dar millətçilik çərçivəsindən kənarda qalan, sənətin şəxsiyyətsizliyinə, humanitar motivlərə dəlalət edən strukturların müəllifidir.

Yanvarın bu günlərində erməni xalqı 1990-cı ili xatırlayır. Bakıda Erməni Soyqırımı və eyni zamanda əvvəlki vəhşi hadisələri zehni olaraq düşünərək, istər-istəməz həmin şəhəri tikən erməni memarları və ilk növbədə, anım günü olan Qabriel Ter-Mikelyanı xatırlayırlar…