Valideynləri Erməni Soyqırımı zamanı öldürülən çoxlu sayda uşağın qəbulundan 100 il sonra Yerusəlimin Erməni məhəlləsində 19-cu əsrə aid uşaq evi icmanın zəngin, bəlkə də ağrılı tarixini sənədləşdirən muzey kimi yenidən fəaliyyətə başlayıb.
Martikyan muzeyi erməni mədəniyyətini nümayiş etdirir və icmanın müqəddəs şəhərlə çoxəsrlik əlaqəsindən bəhs edir. Eyni zamanda, 20-ci əsrin ilk soyqırımı hesab edilən Birinci Dünya Müharibəsi zamanı Osmanlı türkləri tərəfindən öldürülən təxminən 1,5 milyon erməninin xatirəsinə həsr olunmuş abidədir.
Direktor Tsoxik Karakaşyan qeyd edib ki, muzey erməni həyatına bələdçi kimi xidmət etmək üçün nəzərdə tutulub.
Muzey beş ildən çox təmirdən sonra 2022-ci ilin sonunda yenidən açıldı. Əvvəlcə 1850-ci illərdə tikilmiş zəvvarlar üçün pansionat olan bu bina əvvəllər monastır, soyqırımdan sağ çıxan uşaqlar üçün uşaq evi, seminariya və nəhayət, kiçik muzey və kitabxana kimi fəaliyyət göstəribdir.
Yerusəlimdə 6000-ə yaxın erməni yaşayır ki, onların da əksəriyyəti soyqırımdan qaçan insanların nəslindəndir.
Əksəriyyət tarixi İçərişəhərin əsas rayonlarından birində məskunlaşır. Bu, ilk növbədə 12-ci əsrə aid Surb Hakob Erməni Katedralinə bitişik kompleksdir.
Lakin ermənilərin müqəddəs şəhərlə əlaqəsi əsrlərə gedib çıxır, mərhum Roma İmperiyası dövründə rahiblərdən və zəvvarlardan tutmuş Yerusəlimin erməni kraliçalarına qədər.
Günəşli həyətdə muzeyin mərkəzi hissəsi 1894-cü ildə qədim erməni monastır kompleksində aşkar edilmiş nadir quşlar və üzümlərlə bəzədilmiş V və ya VI əsrlərə aid nəfis mozaikadır.
Üzərində “Adlarını Rəbbin bildiyi bütün ermənilərin xatirəsinə və xilasına” həsr olunmuş erməni yazısı var.
Onilliklər ərzində mozaika Qədim şəhərin Dəməşq darvazası yaxınlığındakı kiçik muzeydə qalıb. 2019-cu ildə İsrail Qədim Əsərlər İdarəsi və Erməni Patriarxlığı mozaika döşəməsinin sökülməsi və onu şəhər boyu yeni təmir edilmiş muzeyə daşıması kimi zəhmətli iş gördü.
Muzeydə “Xaçkarer”adıyla tanınan həkk olunmuş daş Xaçlardan tutmuş şəkilli kaşılara və keşiş paltarlarına qədər erməni maddi sənəti nümayiş etdirilir, eləcə də ermənilərin sağ qalma hekayəsini heyranedici şəkildə izah edir. İmperiyaların yaranması və süqutu ilə Yerusəlim əldən-ələ keçsə də, ermənilər həyatda qaldılar.
Muzeyin ekskursiyası üzrə bələdçi Areg Kakhkejian deyir: “Sadəcə yaşamaq, diqqətdən kənarda qalmaq deməkdir”.
“Biz sağ qaldıq, çünki insanlar bizim kim olduğumuzu bilirdilər və bu gün biz sizə tarix və irs, mədəniyyət haqqında məlumat verməyə, həmçinin zamanla necə inkişaf etdiyimizi və müasirləşdiyimizi göstərməyə hazırıq”.
