“14 may seçkilərindən sonra Türkiyənin yeni parlamenti daha rəngarəng görünə bilər. Parlamentdə 18 partiyanın nümayəndələri olacaq, lakin millətçi və mühafizəkar qüvvələr qanunverici orqanda görünməmiş çəki qazanıblar”, – deyə “Al Monitor”un köşə yazarı Fehim Taştekin yazır.
İlk turda 49,5 faiz səs qazanaraq mayın 28-də keçiriləcək prezident seçkilərinin ikinci turu ilə qarşılaşan prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan bütün kampaniyasını milli və təhlükəsizlik məsələləri üzərində qurub. Milli qüruru “həvəsləndirmək” üçün enerji, infrastruktur və hərbi texnika layihələrini göstərir, “böyük Türkiyə” vizyonunu cızır.
Müxalifəti aşağılamaq, seçiciləri qorxutmaq üçün Ərdoğanın komandası terror, çevrilişlər, Qərbin müdaxiləsi və ölkənin parçalanmasının “şəkillərini çəkib”, müxalifətin namizədi Kemal Kılıçdaroğlunu terror qruplaşmaları ilə əlaqədə ittiham edib.
Müəllif yazır ki, Ərdoğan yenidən seçilərsə, qanunların qəbulu üçün 600 nəfərlik parlamentdə 322 yer çoxluğuna arxalana bilər. Hər halda, onun Ədalət və İnkişaf Partiyasının əvvəlki seçkilərdə mandatları 295-dən 267-yə düşüb, əsas müttəfiqi Milli Hərəkat Partiyası (MHP) ilkin nəticələrə görə, mandatlarını 49-dan 50-yə yüksəldib. Ərdoğanın “Xalq Alyansı” çərçivəsində parlamentə yeni gələnlər arasında 5 mandatla Yeni Rifah Partiyası (YRP), 4 mandatla Huda-Par da var.
Prezident üsul-idarəsinin ləğvi və parlament idarəetmə sisteminin bərpası tərəfdarı olan altıpartiyalı müxalifət “Milli Alyans” 213 mandat alıb. Ana müxalifət Xalq Cümhuriyyət Partiyası (CHP) 2018-ci il seçkilərində mandatlarını 146-dan 169-a, ən böyük müttəfiqi olan millətçi İYİ Partiya isə mandatlarını bir artıraraq 44-ə yüksəldib.
CHP-nin siyahısında namizədliyi irəli sürülmüş kiçik partiyanın mandatına görə CHP-nin deputatlarının sayı 130-a azalır. Bunlara 14 və 10 mandat qazanan Ərdoğanın keçmiş müttəfiqləri Əli Babacan və Əhməd Davudoğlunun rəhbərlik etdiyi Demokratiya və Tərəqqi (DEVA) və Gələcək partiyaları və 10 mandat almış İslamçı Sevinc partiyası daxildir.
Kürdlərin rəhbərlik etdiyi “İş və Azadlıq” alyansı 66 mandat alıb. Onun ən böyük hissəsi olan Xalqların Demokratik Partiyası (HDP) solçu Yaşıllar Partiyasının bayrağı altındadır. Partiya 62 mandat, onun müttəfiqi Türkiyə İşçi Partiyası (TİP) qalan dörd mandatı qazanıb. Təxminən 10.000 üzvünü həbsxanada olan HDP təzyiqlər fonunda mövqelərini itirdi. Parlamentə daxil olmaq üçün baryer də keçənilki 10-dan 7 faizə endirilib ki, bu da müşahidəçilərin fikrincə, HDP-nin baryeri keçməsinə kömək etmək üçün keçmişdə partiyanı dəstəkləyən bəzi qeyri-kürd seçicilərini itirməsinə səbəb olub.
KİV yazır ki, seçkilərin nəticələri həm şəhər, həm də kənd yerlərində fəhlə sinfi və aztəminatlı insanlar arasında millətçi-islamçı oriyentasiyanın gücləndiyini göstərir. Bu dairələr Türkiyədə iqtisadi sarsıntılardan təsirlənsələr də, Ərdoğanın mühafizəkar müttəfiqliyini dəstəkləməyə qərar verdilər.
HDP prezident seçkiləri zamanı Kılıçdaroğluna güclü kürd dəstəyini də təmin etdi, lakin bu əməkdaşlıq “narahat millətçiləri” Ərdoğandan səs alaraq digər müxalifət namizədi Sinan Oğanı dəstəkləməyə sövq etdi. Köşə yazarı qeyd edir ki, Türkiyə bir əsr əvvəl Cümhuriyyətin qurulmasından bəri ən millətçi və mühafizəkar parlamentə sahibdir.
Millətçi və mühafizəkar partiyaların 400-dən çox mandatı var. Qadınlar indiyə qədər ən böyük say olan 121 deputat mandatı qazandılar, amma önəmli olan odur ki, qadın hüquqlarını açıq şəkildə hədəfə alanlar Ərdoğanın ittifaqı ilə parlamentə girdilər.
Huda partiyası bəlkə də ən mübahisəli partiyadır, eyni adlı Livanın partiyası ilə heç bir əlaqəsi olmayan silahlı kürd qruplaşması olan Hizbullahın qoludur. O, 1990-cı illərdə onlarla sui-qəsdin, o cümlədən onun radikal baxışlarına qarşı çıxan islamçıların sui-qəsdinə görə məsuliyyət daşıyırdı.
Kampaniya zamanı Kılıçdaroğlu kürdləri uzaqlaşdırmadan milliyyətçi müttəfiqlərini saxlamaq üçün ritorikasını diqqətlə balanslaşdırdı. İstənilən halda millətçilər həm Ərdoğan, həm də Kılıçdaroğlu ittifaqlarında əsas tərəfdaş olmaqla parlamentdə gücləniblər.
Mayın 14-də keçirilən səsvermədən sonra 2015-ci ildə AKP-yə daxil olan millətçi xadim Tuğrul Türkeş “Seçkilərin yeganə real qalibi türk millətçiliyidir” demişdi. Onun sözlərinə görə, dağınıq millətçi qruplar birləşsə, növbəti seçkilərdə ölkənin ən böyük siyasi qüvvəsinə çevrilə bilər.
KİV qeyd edir ki, xarici siyasətdə yeni parlament Suriya və İraqdakı kürd qruplaşmalarına qarşı istənilən yeni hərbi müdaxilədə, eləcə də Qafqazda Türkiyənin təsirini genişləndirmək məqsədi daşıyan addımlarda yalnız Ərdoğanın əlini gücləndirəcək.
