Son zamanlar Azərbaycan və Türkiyə mətbuatı Ermənistanın yeni iddialarını aktiv şəkildə tirajlamağa başlayıb və indiki halda daha çox ərazi iddialarından deyil, “hərbi cərimə” deyiləndən gedir.
Hətta bəzi hallarda Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin tənzimlənməsi üçün bu bəndin “Sülh müqaviləsi”nə salınmasına cəhd ediləcəyi ilə bağlı bir məbləğ də qeyd edilir və dövriyyəyə buraxılır.
“Radiolur” Beynəlxalq hüquq üzrə mütəxəssis eksperti Ara Ğazaryanla söhbətində Ermənistanın Azərbaycana hansı əks iddianı təqdim edə biləcəyini anlamağa çalışıb.
Təkcə Azərbaycan deyil, bunun üçün kifayət qədər əsası olan Ermənistan və Qarabağ da təzminat tələbi ilə çıxış edə bilər.Bu haqda beynəlxalq hüquq üzrə mütəxəssis Ara Ğazaryan “Radiolur” ilə söhbətində bildirib.
Beynəlxalq təcrübədə münaqişəli ölkələr arasında barışıq sazişlərinə qarşılıqlı kompensasiya tələblərinin daxil edilməsi adətdir. Amma Ara Ğazaryanın fikrincə, hüquqi yolu seçmək düzgündür.
Ekspert deyir ki, o, daha aydın standartlara malikdir, daha açıqdır və məlumat almaq hüququnu təmin edir, tərəflər də hüquq müstəvisində bərabər hüquqlara malikdirlər.
“Və burada Qarabağın olub-olmaması, subyektivliyinin olub-olmaması önəmli deyil. Orada məsələyə fərdi hüquqlar əsasında yanaşılır və həmin ərazinin işğal altında olub-olmamasından asılı olmayaraq, fərdi hüquqlar qorunmaqda davam edir.
Ermənilər ərazini tamamilə tərk ediblərsə, onlar öz mülkiyyət hüquqlarını saxlamaqda davam edirlər, ona görə də həmin şəxslərə kompensasiya ödənilməlidir.
Siyasi həll iqtidar mövqeyindən ola bilər, onu subyektivliklə əlaqələndirərək, subyektivliyin olmadığını, yəni kompensasiyanın ola bilməyəcəyini söyləyə bilər. Siyasi danışıqlarda dəqiqlik, konkret prinsiplər yoxdur.
Orada prinsip güc təhdidi ilə dominantlıqdır. Onu da deyim ki, dəymiş ziyanın nə qədər olduğu barədə dəqiq hesablama aparılmalıdır. Hüquqi yol uzun, lakin dəqiq bir yoldur, siyasi yol isə tamamilə gizli bir prosesdir.
Əgər tərəflərin bu qədər tələsdiyi siyasi prosesdə hansısa həll yolu tapılarsa, bu, hüquqi proseslə ziddiyyət təşkil edə bilər”.
Ara Qazaryan hesab edir ki, təzminat məbləğləri və onların adekvatlığı barədə danışmaq hələ tezdir.
Bu arada, iqtidaryönlü Türkiyə mediasının nəşrlərinə görə, bu mərhələdə Azərbaycan tərəfi məsələni siyasi müstəvidə həll etməyə çalışacaq.
Ermənistana təklif olunan sülh şərtləri arasında qondarma “kompensasiya məsələsi” əsas yer tutur. Nəşrin yazdığına görə, Azərbaycan guya Dağlıq Qarabağı 30 il işğal altında saxladığına görə milyardlarla dollar təzminat tələb edir.
Qeyd olunur ki, Ermənistan yuxarıda qeyd olunan təzminatı ödəməsə, bütün “Zəngəzur bölgəsi”nin və Sevan gölü adlandırdıqları “Gökçə gölü” ətrafının Azərbaycana qaytarılmasını tələb edəcək.
Ermənistanın keçmiş hüquq müdafiəçisi Arman Tatoyan sosial şəbəkədə yazıb ki, bu günlərdə Azərbaycan aydın ərazi tələbləri ilə Ermənistanın 300 yaşayış məntəqəsini öz vətəndaşları ilə məskunlaşdırmaq tezisini aktivləşdirib və irəli sürür.
Tatoyan yazır ki, sentyabrın 25-də Azərbaycanda parlament dinləmələri təşkil olunub və saxta “Qərbi Azərbaycan” konsepsiyasının reallaşdırılması məsələləri müzakirə edilib, Ermənistandan dəymiş ziyana görə 20 milyard dollar tələb edilib.
Politoloq Ara Poqosyan xatırladır ki, 2020-ci il noyabrın 9-da bəyanatın imzalanmasından sonra Azərbaycan bu mövzuda kifayət qədər açıq oynamağa başlayıb. Məhz həmin dövrdə saxta “Qərbi Azərbaycan” tezisi yarandı.
Azərbaycanın ER ilə bağlı ambisiyaları çox sadə formada idi. İyulun 21-dək hərbi cərimələr məsələsini qaldırdılar, ondan sonra Azərbaycanın gələcəkdə qaldırmalı olduğu məsələ kimi daha dar dairələrdə müzakirə olundu.
“Son müzakirə sentyabrın 24-də olub və bununla bağlı Avropa Məhkəməsi Azərbaycana 92-94-cü illər müharibəsi ilə bağlı 450 etnik erməniyə əmlaklarına görə kompensasiya ödəmək və komissiya yaratmaq üçün Azərbaycana bir il vaxt verib.
Azərbaycan bəyan edib ki, guya o, yaradıb, lakin Ermənistan tərəf etiraz edərək bildirdi ki, yaratmaq əlçatan prosedurlar deməkdir və bu prosedurlar əlçatan deyil.
Ara Ğazaryanın sözlərinə görə, bu, Artsax Respublikasından məcburi köçkün edilmiş bütün vətəndaşlara tətbiq oluna bilən hüquqi yolun kiçik modelidir.
