Enerji təhlükəsizliyi və müstəqillik, həmçinin siyasi və strateji məsələlərdə manevr etməkimkanı. Bunlar xüsusilə kiçik iqtisadiyyatlı ölkələr üçün nüvə enerjisinin üstünlükləridir.
Ermənistan da istisna deyil. Və təsadüfi deyil ki, bu mərhələdə Türkiyə yenidən Metsamor AES-in bağlanması məsələsini gündəmə gətirir. Ekspertlər sahəsində MAQATE-nin bəyanatlarına istinad edərək əvvəlcə Metsamor AES-in təhlükəsiz olduğunu xatırladırlar, sonra isə əlavə edirlər ki, Ermənistan enerji potensialını artırmaq üçün hər şeyi etməlidir.
Ermənistanın atom elektrik stansiyası təhlükəsizdir və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi olan MAQATE-nin tələblərinə cavab verir.
Bu iddia təkcə erməni ekspertlərin deyil, həm də beynəlxalq agentliyin baş direktorunun iddiasıdır.
Enerji təhlükəsizliyi üzrə ekspert Artur Avetisyan ötən ilin mayında Rafael Mariano Qrossinin verdiyi açıqlamanı xatırladır.
“Məhz AES ərazisində o, sözün əsl mənasında AES-in tam təhlükəsiz olduğunu, MAQATE-nin tələblərinə cavab verdiyini, modernləşdirmə işlərində iştirak etdiklərinə görə peşman olmadıqlarını bildirib.
Eyni iddianı eləcə də Bakıda etdi haçan ki, bununla bağlı Əliyev və Bayramov məsələ qaldırdılar.
Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin baş direktoru Rafael Mariano Qrossi tvitində Ermənistana səfərindən sonra təəssüratlarını ümumiləşdirib:
“Ermənistan iqtisadiyyatı Metsamor atom elektrik stansiyasına arxalanır və Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi stansiyanın aşağı karbonlu enerjinin təhlükəsiz və təhlükəsiz şəkildə çatdırılmasına kömək etmək üçün öz dəstəyini təklif etməyə davam edəcək”.
Türkiyə-Azərbaycan gündəmində Metsamor Atom Elektrik Stansiyası məsələsi yenidən gündəmə gəlib. Bir neçə atom elektrik stansiyası tikən Türkiyə Ermənistanın AES-i ilə bağlı vəziyyətdən və mümkün risklərdən narahatdır.
Bu ölkənin parlamentinə vətəndaşlardan müraciətlər daxil olub və onlara cavab olaraq bildirilib ki, Türkiyə hakimiyyəti Ermənistanın AES-in risklərinin idarə olunmasını daim izləyir və onlar MAQATE-yə bunun təhlükəli olduğunu bildiriblər.
Məktubda Metsamorla həmsərhəd olan İğdırda aparılan araşdırmalar nəticəsində radioaktiv element aşkarlanmasa da, bölgə əhalisinin mümkün təhlükə zamanı atılacaq addımlardan xəbərdar olduğu da qeyd edilir.
Ermənistan parlamentinin xarici əlaqələr üzrə daimi komissiyasının sədri Sarqis Xandanyan bildirib ki, Ermənistan enerji sahəsində öz maraqlarından çıxış edəcək.
“Ermənistanın enerji təhlükəsizliyi strategiyası var və belə tələblərin əhəmiyyəti yoxdur. Onlar köhnəlib”.
“Hayastan” fraksiyasının deputatı Artur Xaçatryan hesab edir ki, Türkiyənin məqsədi Ermənistanı enerjidən asılı vəziyyətə salmaqdır.
“Bu, gözlənilən idi, çünki Türkiyə bunu bir neçə dəfə qaldırıb. Deyirlər, problem ekologiya və təhlükəsizlik məsələlərindədir, amma əsl məqsəd Ermənistanı enerjidən asılı vəziyyətə salmaq və əlavə çağırışlar yaratmaqdır”.
Enerji təhlükəsizliyi üzrə ekspert Artur Avetisyan vurğulayır ki, Metsamor AES-in istismarı Ermənistan üçün həyati zərurətdir.
Mütəxəssis deyir ki, yeni və güclü atom elektrik stansiyasının tikintisi üçün hər şey edilməlidir.
“Artsaxın müvəqqəti itirilməsindən sonra Ermənistanın əsas qalxanı atom elektrik stansiyasıdır, o, təhlükəsizlik sipəridir. ER -nın regionda qonşu, dost və düşmən dövlətləri qarşısında bir üstünlüyü var: bu, enerji sistemindəki mövcud üstünlüklərdir,hansı ki,ER -nı bu vəziyyətdən çıxarmaq üçün istifadə edilməlidir.
Biz özümüz razı olmasaq, heç kim bizim atom elektrik stansiyasımızı bağlaya bilməz”.
Metsamor Atom Elektrik Stansiyası MAQATE-nin tələblərinə uyğun olaraq hər il yenidən təchiz edilir. Ən böyük fasilə 2021-ci ildə, atom elektrik stansiyasının 156 gün işləmədiyi vaxt olub.
Nazir müavini Hakob Vardanyan Fukusima qəzasından sonra hazırlanmış standartlara uyğun işləyən yeni nəsil təhlükəsizlik sisteminin qurulduğunu vurğulayır.
“Reaktorun aktiv zonasının qəzalı soyutma sistemi yenilənib. Fövqəladə hallar sistemi qəzanın lokallaşdırılması, tez soyudulması və MAQATE-nin tələblərinə cavab verən müvafiq miqdarda suyun vurulması yolu ilə işləyir.
Hazırkı enerji bloku 2036-cı ilə qədər işləyəcək.Bu müddət ərzində Ermənistan ilk növbədə hansı gücə malik AES-ə sahib olmaq istədiyini anlamalı, sonra isə onun layihələndirilməsinə və tikintisinə nail olmalıdır. Nazir müavini Hakob Vardanyan ümid edir ki, hökumət ilin sonuna qədər birinci suala cavab verəcək.
“Biz ilkin texniki-iqtisadi əsaslandırmalar üzərində işləyirik. Daha dəqiq desək, hazırda bu gücə malik təklif olunan atom bloklarının bizim sistemimizlə necə sinxronlaşdırılacağını, elektrik enerjisinin necə paylanacağını anlamaq üçün enerji paylama sxemi hesablanır.
Çətin iş aparılır. Ümid edirik ki, ilin sonuna kimi hansı konstruksiyaya və hansı güc blokuna ehtiyacımız olduğuna dair dəqiq qərarımız olacaq”.
Hazırda çoxlu təkliflər dövriyyədədir: yüksək güclü atom elektrik stansiyalarından tutmuş kiçik modullu və ya reaktorlu stansiyaların istismarına qədər.
Peşəkar və rəsmi səviyyədə Ermənistanın enerji sistemi üçün hansı variantın daha faydalı olacağını anlamağa çalışırlar. Amma indiki mərhələdə güclü AES-ə sahib olmaq məsələsi artıq aktualdır.
