Ermənistan ATƏT PA-nın payız sessiyasının yekunlarını təhlil edib. Əvvəlki iki gündə 57 ölkədən yüzlərlə nümayəndə Yerevanda olub. Bu, bəlkə də Yerevanda təşkil olunmuş ən böyük parlament forumu idi.
Sessiya əvvəlcə Özbəkistanın Səmərqənd şəhərində keçirilməli idi, lakin 2023-cü ilin fevralında məlum oldu ki, Özbəkistan hökuməti siyasi səbəblərdən sessiyaya ev sahibliyi etmək qərarını ləğv edib. Bundan sonra Ermənistan öz namizədliyini irəli sürdü.
ATƏT PA-nın Baş katibi Roberto Montella və ATƏT Parlament Assambleyasınınsədri Pia Kauma sessiyanın işinin yüksək səviyyədə təşkilinə görə erməni tərəfinə minnətdarlıqlarını bildiriblər. Erməni nümayəndələr həmçinin qeyd ediblər ki, sənədlər qəbul edilməsə də, iş səmərəli olub.
ATƏT PA-nın Yerevanda keçirilən payız sessiyası ev sahibi tərəf olan Yerevana bəyanat və ya qətnamə şəklində heç bir nəticə verməyib. Lakin buna heç bir gözlənti dəyox idi. Parlament Assambleyasının əsasnaməsinə görə, payız sessiyasında sənədlər qəbul edilmir.Ora əsasən müzakirə platformasıdır.
Ermənistanın ATƏT PA-dakı nümayəndə heyətinin rəhbəri Sarqis Xandanyan Yerevan sessiyasının effektli olmaması ilə bağlı fikirləri qəbul etmir. “İstənilən payız sessiyası ilə bağlı da eyni şeyi deyə bilərik ki, hansısa ölkədə yığışırlar, danışırlar, gedirlər. Amma bu, parlament platformasıdır və parlamentlər deputatlarının mövqelərini dəyişdirmək və ya beynəlxalq ictimaiyyətə və ölkələrinin hökumətlərinə təzyiq göstərilməsi baxımından siyasi mövqeləri olduqca önəmlidir. Bu baxımdan, ilk növbədə, vacibdir.
İkincisi, Ermənistana təxminən 50 ölkədən nümayəndə heyətinin bir anda gəlməsi vacibdir və bu, tərəfdaşlarımızı Ermənistanda baş verən proseslərlə tanış etmək üçün çox vacib platformadır.
Bir sıra nümayəndələr Ermənistanda həm də Ermənistan üçün, Ermənistanın demokratik islahatları üçün, eləcə də indiki vəziyyətdə Ermənistan üçün olduqlarını qeyd etdilər”.
4 tematik müzakirədən biri münaqişə zonalarında insanların və azlıqların hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı olub. Müzakirələr zamanı belə bir fikir səsləndirilib ki, azlıqların hüquqlarının müdafiəsi təkcə dövlətlərin problemi deyil.
Qətnamələrlə yanaşı, beynəlxalq ictimaiyyət insanların hüquqlarının həqiqətən qorunması üçün fəal addımlar atmalıdır. ATƏT PA Cənubi Qafqaz regionunda ermənilərin hüquqlarının müdafiəsi və təhlükəsizliyini, ermənilərin Azərbaycana reinteqrasiyası ilə bağlı vədlərin yerinə yetirilməsini vurğulayıb.
Strukturda Belçika nümayəndə heyətinin rəhbərinin müavini Mark Demesmeker deyir: “Ermənistan tərəfinin ATƏT PA-nın Ermənistanda keçirilməsi təşəbbüsünü yüksək qiymətləndirirəm. Bugünkü müşahidələr zamanı nümayəndələrin əksəriyyəti Ermənistanın davamlı sülhə gedən yolunu dəstəkləyir”.
İşin əvvəlindən bu avropalı nümayəndə Azərbaycanın etnik təmizləmə qurbanları ilə görüşmək və onların problemlərini dinləmək üçün qaçqınlar mərkəzinə baş çəkmək arzusunu ifadə edib.
“Ədalətin qiyməti mülki insanların əziyyəti ola bilməz”. Öz növbəsində, ATƏT PA-nın sədri Pia Kauma Yerevanda bəyan edib və əlavə edib ki, Ermənistan vətəndaşları sülhə layiqdirlər və sülh üçün yeni yollar axtarmağın vaxtı çatıb.
Fransa, Kipr və İsveç parlamentariləri Tsitsernakaberd Memorial kompleksində çıxış edərək, erməni soyqırımının pislənməsinə önəm verdiklərini və Azərbaycanın etdikləri ilə bağlı aydın mövqeyə malik olduqlarını bildiriblər.
Son iki gün ərzində Ermənistan özünü Avropaya qeyri-ənənəvi formatda təqdim etməyə, mövcud problemlərdən danışmağa çalışıb. Formatlardan biri parlamentin spikeri Alen Simonyanın parlamentdə deyil, Ermənistan Milli Qalereyasında təşkil etdiyi rəsmi qəbul idi.
“Onun əsası 100 ildən çox əvvəl qoyulub. Mədəni diplomatiya zəngin tarixə və sivilizasiyaya malik ölkələrin danışdığı güclü və ifadəli dildir.
Mən fəxr edirəm ki, burada dünyanın müxtəlif ölkələrindən qiymətsiz nümunələr var. Payız görüşünün başlanğıcı Assambleyanın Yerevandakı iclası uğurla keçdi və peşəkar müzakirələr birgə gündəliyimizi tam əks etdirdi.
Bizi narahat edən, problemlərin səmərəli həllinin təmin edilməsi baxımından mühüm olan həyati məsələlərlə bağlı səmimi danışmaq və fikir mübadiləsi aparmaq imkanımız oldu”.
Son zamanlar müxtəlif hadisələr sübut edir ki, Cənubi Qafqazdakı vəziyyətlə bağlı kollektiv Qərbin mövqeyi və rəyi dəyişir. Deputat Sona Qazaryan Avropanın müxtəlif platformalarında söhbətin açıq-aşkar dəyişdiyini görür.
“Çünki onlar açıq şəkildə hiss ediblər ki, Azərbaycan bu məzmunlu müqaviləni imzalamaqdan yayınır. Təbii ki, biz Azərbaycanı danışıqlar masasına oturtmağa çalışırıq, çünki təəssüf ki, danışıqların aparılmaması dalana dirənmək və mümkün eskalasiya demək olacaq.
Tərəfdaşlarımız yaxşı vəziyyətdədirlər biz bunun fərqindəyik.
Erməni tərəfi israr etməkdə davam edir ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi ilin sonunadək, dekabrda imzalana bilər. Onlar deyirlər ki, Ermənistanın “Dünyanın kəsişməsi” layihəsi avropalı tərəfdaşların xüsusi marağına səbəb olub.
Vurğulanır ki, əgər Cənubi Qafqaz Avropanı geosiyasi hadisələr nəticəsində maraqlandırmağa başlayıbsa, Ermənistanda buna səbəb demokratik hadisələrdir.
ATƏT PA-nın payız sessiyasında daxili təşkilati problemlər də var idi. Parlamentin ən böyük iclasında yalnız Azərbaycan, Türkiyə və Rusiyadan olan nümayəndələr iştirakdan imtina ediblər. Xandanyanın sözlərinə görə, dəvət rəsmi Yerevana deyil, ATƏT PA Katibliyi adından prosedura uyğun olaraq göndərilib. İmtina üçün heç bir əsas verilmədi, Azərbaycan yalnız Ermənistanın haqlı hesab etmədiyi bəzi təhlükəsizlik narahatlıqlarına eyham vurdu.
Ötən il Azərbaycan nümayəndə heyəti burada Avronest tədbirlərində iştirak edib.
“Bunlar bizim iştirak etməməyimiz faktını ört-basdır etmək üçün sadəcə bəhanələrdir. Düşünürəm ki, Dağlıq Qarabağda etnik təmizləmə aparan rejimin nümayəndələrinin Ermənistandakı assambleyaya gəlməsi ən azı psixoloji baxımdan həqiqətən çətindir.
Bəli, səbəb axtarırlar və bilirəm ki, onlar da bizim digər həmkarlarımızın, digər nümayəndə heyətlərinin Ermənistana gəlməsinə mane olmağa çalışdılar, amma gördüyünüz kimi, bacarmadılar”.
Xandanyan gizlətmir ki, sessiyanın təşkilati işi zamanı Ermənistan da Rusiya nümayəndə heyətinin iştirakı ilə bağlı avropalı tərəfdaşlardan siqnallar alıb.
Əvvəlki sessiyalarda, məsələn, Kanada və Böyük Britaniyada bu ölkələrin hökumətləri rusiyalı nümayəndələrə sadəcə olaraq viza vermirdilər.
Amma rusiyalı deputatların Ermənistana gəlişində belə bir problem yoxdur, deyən Xandanyan qeyd edir ki, rusiyalı nümayəndələr istənilən vaxt Ermənistanda təşkil olunan istənilən tədbirdə iştirak edə bilərlər.
