Erməni-türk müanisbətlərinin mövzusu yenidən ictimai mükariə predmetinə çevrilib. Türk elçinin yaxın günlərdə Yerevana səfər edəcəyi və bu səfəri tarixi çevirəcəyi barədə bəyanatıdır. Ekspertlər Türkiyənin xüsusi elçisi Kılıçın Ermənistana mümkün səfərinə əhəmiyyət vermirlər, çünki əmindirlər ki, əgər Ankara Ermənistanla sərhədi açmağa istəsəydi, elçinin səfərini gözləməzdi. Ekspertlərdən bəziləri əmindirlər ki, Ankara bu anda Ermənistanla münasibətlərdə dəqiq məqsədlər daşıyır.
Türkşünas Andranik İspiryan Antaliyada diplomatik forum çərçivəsində Ermənistan və Tükiyənin xüsusi elçiləri Ruben Rubinyan və Serdar Kılıçın söhbətinin bəzi bəyanatlarına toxunaraq deyir ki, əgər Türkiyə tərəfinin nümayəndəsi Serdar Kılıç Ermənistana gəlsə və Erməni Soyqırımı memorialını ziyarət etsə, bu, tarixi hadisə olacaq. Antaliyada Kılıç Rubinyana bu həftədə Yerevanda görüşməyi və həmin hadisəni tarixi çevirməyi təklif edib. Rubinyan məsələni müzakirə edəcəyinə söz verib. Daha sonra Kılıç vurğulayıb ki, biz qərara gəldik, görüş baş tutacaq, tarixi və yeri biz qərara gələcəyik.
“Serdar Kılıç nə vaxt Yerevana gəlib Tsitsernakaberdə getsə, bu, tarixi olacaq, amma başqa məsələlərdə tarixi ola bilməz” – deyə Andranik İspiryan bildirib.
Türkşünas Kılıçın Ermənistana mümkün səfərini turizm səfəri kimi qiymətləndirir. Əgər səfərdən sonra məhz ertəsi gündən münasibətlərin normallaşması prosesinə başlamaq qərara alınsa və ya sərhədlər açılsa, bu, dönüş nöqtəsi ola bilər.
Erməni-türk görüşlərin bir il 8 aydan çox keçirilməməsini nəzərə alaraq, Kılıçın Yerevana səfəri barədə bəyanat diqqətçəkən olub. Ermənistan və Türkiyə nümayəndələri sonuncu dəfə 2022-ci ilin İyununda görüşüb və quru sərhədin üçüncü ölkələrin vətəndaşları üçün açılması üçün razılaşıblar, üstəlik, bunun tez baş verəcəyi qeyd olunurdu, lakin baş tutmayıb.
Niyə bu fasilədən sonra görüş barədə yenidən xatırlanırmı? Türkşünas Andranik İspiryanın fikrincə, bunun konkret məqsədi vasitəçilərin Ermənistandan uzaqlaşdırmaqdır.
“Rusiyanın təsirini mümkün qədər neytrallaşdırmaq üçün AB-nin Cənubi Qafqazda təsirini artıraraq Türkiyəyə özünü göstərmək imkanı verməyi razılaşdırılıb və bu anda Türkiyə AB-dən impulsu qəbul edib. Antalyanın həmin diplomatik forumu Ermənistan və Azərbaycana təsirini artırmaqla Rusiyanı zəiflətmək üçün fürsət oldu və bu, hazırda AB-nin maraqlarına uyğundur”.
Erməni tərəfinin nümayəndəsi Ruben Rubinyan CNN TÜRK-lə müsahibədə vurğulayıb ki, Ermənistan Türkiyə ilə münasibətlərin tam nizamlamasına hazırdır, amma bunun üçün Ankaradan siyasi idarənin təzahürü gözləyir. Türkşünas erməni elçinin müşahidəsi ilə razılaşıb. Üstəlik, o, əmindir ki, aydın ilkin şərtlər var və onlar həyata keçirilməyənə qədər, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərində heç bir hərəkət ola bilməz.
“Bu günə qədər heç nə edilmədiyi kimi, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişi imzalanmayana qədər belə də edilməyəcək. Görüşəcəklər, danışacaqlar və… Türkiyə Ermənistana təsir göstərərək, onu inandıraraq, həm Ermənistan-Türkiyə münasibətlərində güzəştə getməyə, həm də bu anda xüsusilə Azərbaycana güzəştə getməyə məcbur etmək istəyir”.
Türkşünas vurğulayır ki, əks halda, əgər Türkiyəyə erməni-türk sərhədinin açılması lazım idisə, Kılıçın Ermənistana səfəri, yoxsa nümayəndələrin görüşləri olmadan bunu edərdi.
Siyasi təhlilçi Hakob Badalyan Türkiyənin xüsusi elçisinin Yerevana mümkün səfəri iki faktorla əlaqələndirib. O, öz Facebook səhifəsində yazıb ki, “Türkiyə Ermənistan-Türkiyə təmaslarını “üçüncü tərəflərdən” mümkün qədər kəsməyə həmişə çalışıb və çalışır. Hesablama sadədir, “üz-üzə” qalmaqla Türkiyə çəki kateqoriyalarında olan böyük fərqi təbii olaraq asanlıqla həyata keçiriləcək.
Digər hal isə odur ki, Türkiyə xüsusi nümayəndələrin görüşlərində ilyarımdan çox fasilədən sonra Fransanın fəaliyyətinə “rəqabət xətti” açmaq məqsədi ilə indi onları “yenidən işə salmağı” təklif edir. Burada isə, mənim fikrimcə, əsas məsələ odur ki, Ankarada yəqin ki, hər şeyə baxmayaraq Fransanın fəaliyyətinin Rusiya hakim sisteminin hər hansı nüfuzlu ofisində dəstək olduğuna şübhə var”.
Siyasətçi Ara Poğosyan isə yazır ki, tarixin təkrarlanması üçün Qərb Türkiyəyə qlobal güc elementləri olan regional imperiyaya yenidən çevrilməyə imkan verir ki, onun fikrincə, bunun məntiqi strateji əsası var: “Rusiyanın həmişə müharibələrə cəlb olunduğu tarixi ərazidə Rusiyanı yenidən müharibəyə çəkmək və sürünən müharibə ilə o dərəcəyə qədər qansızlaşdırmaq ki, Yenidən Almaniya və ya İsveçrə şəhərlərinin birində rus bir “mujik” qırmızını uzadılaraq Moskvaya doğru yürüş etsə”…
Ekspert dairələri Türkiyənin xüsusi nümayəndəsinin mümkün səfərini təhlil edərkən, rəsmi Yerevan susur.
