Zoryan İnstitutu: “Dünya şöhrətli alimlər Erməni Soyqırımının təkzibedilməzliyini təsdiqləyir”
Beynəlxalq səviyyədə tanınmış alimlərin soyqırım və insan hüquqları ilə bağlı araşdırmaları və nəşrləri bəşər tarixinin ən qaranlıq səhifələrini əks etdirir.
Bu haqda Zoryan İnstitutu məlumat yayıb və orada bildirilir ki, qurum “Erməni Soyqırımı” faktını təsdiqləmək üçün dəfələrlə müxtəlif millətlərdən olan alimlərlə əməkdaşlıq edib, onlara araşdırmalar tapşırıb.
Müxtəlif ölkələrin arxivlərində çalışır və elmi dövri mətbuatda və ya ayrıca monoqrafiya şəklində dərc olunan tədqiqatlar aparır.
Aşağıda təqdim olunan kitablar müxtəlif elm sahələri üzrə tanınmış alimlərin Osmanlı Türkiyəsi tərəfindən həyata keçirilən Erməni Soyqırımını aydın şəkildə əks etdirən araşdırmalarının nəticələridir.
Alman jurnalisti, tarixçisi, “Der Spiegel” jurnalının redaktoru və müstəqil alim Volfqanq Qust həyat yoldaşı İnqrid Qustun köməyi ilə 11 il Almaniya Xarici işlər nazirliyinin arxivlərini araşdırıb, oradan bir çox sənədləri toplayıb bərpa edib.
Birinci Dünya Müharibəsindən əvvəl. Qustinin “Ermənilərin soyqırımı. 1915-1916-cı illər Almaniya Xarici işlər nazirliyinin arxivindən əldə edilən dəlillər Osmanlı İmperiyasında yerləşən alman xarici diplomatları ilə Berlindəki rəhbərləri arasında senzurasız əlaqəni təqdim edir. Kitab alman (2005), türk (2012) və ingilis (2014) dillərində nəşr olunub.
Almaniyanın Osmanlı İmperiyasındakı konsulluq rəsmilərindən Almaniyanın Berlindəki Xarici işlər nazirliyinə göndərilmiş 218 teleqram, məktub və hesabatda Osmanlı İmperiyasındakı Erməni Soyqırımından bəhs edilir.
Erməni Soyqırımını inkar etməyə çalışan hər kəs üçün bu sənədlərin mövcudluğu danılmaz faktdır, çünki bu sənədlər müharibə zamanı Türkiyənin müttəfiqinin arxivində tapılıb.
Əsər Erməni Soyqırımını törədənlərin əməllərini və motivlərini daha dərindən dərk etməyə imkan verir.
Kitabın alman nəşri 2 iyun 2016-cı il tarixində Almaniya Parlamenti tərəfindən Erməni Soyqırımının tanınmasında böyük rol oynamışdır. Bu barədə Almaniyanın “Yaşıllar Partiyası”nın həmsədri Cem Özdəmir Zoryan İnstitutuna səfəri zamanı məlumat verib.
“Volfqanq Qust və Zorian İnstitutunun işi çox vacib idi, çünki biz ilk dəfə Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin sənədlərini gördük, bu sənədlər bəlkə də dünyada Erməni Soyqırımı ilə bağlı ən yaxşı qorunmuş arxivdir.
1915-ci ilin dekabrında Almaniyanın Konstantinopoldakı səfiri qraf Pol Volf-Metrix imperator kansleri Teobald fon Betman Holveqə yazırdı:
“…ermənilərin zülmündən narazılığımız mətbuatımızda açıq şəkildə ifadə edilməli və türklərə olan həvəsimizə son qoymalıyıq”. Onların əldə etdiyi şey bizim gördüyümüz işlərə görədir.
Onlar bizim zabitimizdir, topumuzdur, pulumuzdur… Erməni məsələsində hər hansı uğura nail olmaq üçün Türkiyə hökumətinə bunun nəticələrinin qorxusunu aşılamalıyıq.
Əgər hərbi səbəblərə görə onunla daha sərt mövqe sərgiləməyə cəsarət etməsək,… geridə dayanıb müttəfiqimizin qırğına davam etməsini izləməkdən başqa çarəmiz olmayacaq”.
Kanslerin cavabı belə olub:
“Müharibə zamanı müttəfiqin ictimai qınaq edilməsi tarixdə görünməmiş bir hərəkət olacaq. Yeganə məqsədimiz, nəticədə erməniləri öldürmələrindən asılı olmayaraq, Türkiyə müharibənin sonuna qədər bizim tərəfimizdə olsun”.
Vahaqn Dadryan və Taner Akçam birlikdə Türkiyə hərbi arxivlərini araşdırıblar.
“İstanbul Hökmü: Erməni Soyqırımı Məhkəmələri” Osmanlı hökumətinin rəsmi sənədlərinin tərcüməsini və Birinci Dünya Müharibəsi zamanı ermənilərə qarşı törədilən cinayətlərə görə Takvim-i Vekayidə yerləşən türk hərbi tribunallarının ətraflı təhlilini təqdim edir.
1919-cu ildəki fəlakətli məğlubiyyətdən sonra Osmanlı hökuməti istintaq əmri verdi və bu cinayətləri törədənlərə qarşı bir sıra məhkəmələr təşkil etmək üçün kifayət qədər dəlil topladı.
V. Dadryan və T. Akçam ilk dəfə olaraq məhkəmə sənədlərini ingilis dilində tərtib edib və onları tarixi və hüquqi kontekstində təqdim edib.
Bu sənədlər müharibə dövrünün nazirləri, Gənc Türklər Partiyasının liderləri və bu cinayətləri törədən digər şəxslərin Türkiyə hərbi tribunalları tərəfindən mühakimə olunduğunu göstərir.
Çoxları günahkar bilinərək edam cəzasına məhkum edildi. Nürnberqdən fərqli olaraq, türk hərbi tribunalları yalnız mövcud Osmanlı daxili cinayət məcəlləsi əsasında aparılırdı.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin milli məhkəmə ilə əvəzlənməsi milli özünü qınamanın nadir təşəbbüsü kimi tarixə düşdü. Bu toplu öz vətəndaşlarına qarşı dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən ilk soyqırım cinayətinin iyirminci əsrin tarixi təqibini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirir.
