Rəsmi məlumatlara görə, hazırda Bakıda 55 erməni, o cümlədən 6 mülki şəxs, 41 hərbi əsir və 8 keçmiş yüksək rütbəli siyasi və hərbi xadim saxlanılır. Beynəlxalq hüquq üzrə mütəxəssis Siranuş Sahakyanın sözlərinə görə, Azərbaycan hərbi əsirlərin və mülki əsirlərin sayı ilə bağlı saxta məlumatlar verərək, iddia edir guya ki, sonuncunun silah daşıdığını iddia ediryıblar.
“Ümumilikdə humanitar normalar nöqteyi-nəzərindən onların azad edilməsi öhdəliyi ilə bağlı ciddi fərq yoxdur, istər mülki əsir olsun, istərsə də hərbi əsir, aktiv münaqişə dayandırıldıqdan sonra vətə qaytarılmalıdır. Burada dərhal geri qaytarma hüququ var, gecikmələrə yol verilə bilməz.”
Azərbaycanda elan edilməmiş məhbuslar var. Onlar haqqında Ermənistan tərəfinin bu barədə faktları var, lakin Bakı onları qəbul etməkdən imtina edir. Siranuş Sahakyanın rəhbərlik etdiyi “Beynəlxalq və Müqayisəli Hüquq Mərkəzi”ndə təxminən 80 belə şəxs haqqında məlumat var.
“Bizim əlimizdə onların müəyyən müddətə əsir götürülməsinə dair sübutlarımız var, lakin əsir götürüldükdən sonra baş verənlər barədə məlumatımız yoxdur. Buna görə də onlar təsdiqlənmiş hərbi əsirlər deyil, məcburi itkinlər hesab edilməlidir”.
Artsax Respublikasının keçmiş yüksək vəzifəli məmuru da 11 aydır Bakı həbsxanalarındadır. 2024-cü ilin mayında Bakının Binəqədi rayon məhkəməsinin qərarı ilə onların həbs müddəti 5 ay uzadılıb. İyunun 13-də Ruben Vardanyanın beynəlxalq hüquq qrupu BMT-nin İşgəncələrə Qarşı Komitəsinin xüsusi məruzəçisinə mesaj təqdim edərək, Azərbaycan hökuməti tərəfindən Ruben Vardanyana qarşı işgəncə və pis rəftarı pisləməyə çağırıb.
Siranuş Sahakyanın fikrincə, Artsax rəhbərliyinin həbsinin Azərbaycan üçün simvolik əhəmiyyəti var.
“Azərbaycan onların qanuni fəaliyyətinə görə qisas alır və mən də hesab edirəm ki, burada simvolik məna var. Bu şəxslər yüksək rütbəli məmurlar olmaqla dövlətin daşıyıcılarıdır və onları həbs etməklə, Artsaxın öz müqəddəratını təyinetmə hüququ da həbs olunur”.
Azərbaycan onları qeyri-qanuni şəkildə həbs etməklə, erməni xalqının ədalətli hüquqlarının taleyini həll edir. O qeyd edir ki, 44 günlük müharibədən və Artsaxın ermənilərinin öz evlərini zorla tərk etməkdən sonra erməni hüquqşünaslar komandası Azərbaycanda saxlanılan girovların müdafiəsi və qaytarılması üçün bütün beynəlxalq mexanizmləri işə salıb.
“Xüsusən, BMT-nin Ədalət Məhkəməsi bu şəxslərin etnik mənsubiyyətinə görə qanunsuz olaraq azadlıqdan məhrum edilməsini və ya ədalətli məhkəmə hüququnun pozulmasını və bu əsasda ayrı-seçkilik siyasətini qiymətləndirmək üçün bu məsələni irqçi siyasət kontekstində nəzərdən keçirəcək. “
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi məsələyə şəxsi azadlıqdan qeyri-qanuni məhrumetmə, ədalətli mühakimə, digər hüquqların, məsələn, siyasi hüququn pozulması kontekstində baxacaq. Sahakyan bildirib ki, hüquqşünaslar və beynəlxalq hüquq ekspertləri məhbusların mümkün qaytarılmasını reallaşdırmaq üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə edirlər.
“Ermənistanın danışıqlarda dominant mövqeyi yoxdur, bu o deməkdir ki, bu məsələlərin həlli mürəkkəbləşir və problemlərin həlli üçün əlavə siyasi dəstəyə ehtiyac var və belə siyasi dəstəyi beynəlxalq strukturlar təmin edə bilər. Burada beynəlxalq strukturlarla Azərbaycana təzyiq göstərmək fəal iş aparılmalıdır.
2023-cü ilin sentyabrında Artsaxın tam işğalından sonra Azərbaycan qüvvələri Artsaxın ikinci, üçüncü və dördüncü prezidentləri Arkadi Ghukasyan, Bako Sahakyan, Arayik Harutyunyan, keçmiş dövlət naziri Ruben Vardanyan, keçmiş xarici işlər naziri Davit Babayan, Artsax Müdafiə Ordusunun keçmiş komandanı Levon Mnatsakanyan, Müdafiə Ordusu komandirinin keçmiş müavini Davit Manukyan və Artsax Parlamentinin sədri Davit İşxanyanı saxlayıblar. Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin nümayəndələri sonuncu dəfə aprel ayında onlara baş çəkmiş.
Ruben Vardanyanın ailəsi dəfələrlə beynəlxalq ictimaiyyəti Vardanyan və digər erməni məhbusların azad edilməsini tələb etməyə çağırıb.
