Cənubi Qafqazın hazırkı geosiyasi vəziyyəti və hadisələri, regionda və regiondan kənarda güclərin rəqabəti, bəzən də qarşıdurması beynəlxalq ictimaiyyətin və mütəxəssislərin diqqət mərkəzindədir.
Xarici politoloqlar regiondakı mövcud vəziyyəti necə qiymətləndirir, Rusiya, Türkiyə, İran, Qərb, İsrail və digərlərinin Cənubi Qafqazdakı hərəkətlərini, məqsədlərini necə şərh edirlər?
Geosiyasət üzrə fransalı mütəxəssis, Paris Siyasi Elmlər Fakültəsinin müəllimi Frederik Ansel Brüsseldə “jurnalistə verdiyi müsahibədə Cənubi Qafqazda cərəyan edən proseslərdən danışıb, vəziyyəti və gələcəkdə baş verə biləcək hadisələri təhlil edib.
Anselin fikrincə, Cənubi Qafqaz bugünkü geosiyasi konyukturada maraqlı olsa da, mərkəzdən uzaq və mühümdür.
“Bu gün əsas qlobal problemlər Hind-Sakit okean regionunda, müəyyən dərəcədə Yaxın Şərqdə, bəlkə də Kəşmirdə, Afrikanın bəzi hissələrini də əlavə etməliyik.
Amma aydındır ki, Qafqaz hazırda əsas oyunçular üçün önəmli deyil və olmayacaq. Hər halda, Cənubi Qafqazda nüvə problemi yoxdur, həyata keçirilə bilən təbii ehtiyatlar var, əsasən kifayət qədər zəifdir. Azərbaycanın təbii qazı və bir qədər nefti var.Lakin Gürcüstan və Ermənistanın marketinq resursları demək olar ki, yoxdur.
Biz çox kiçik bir demoqrafik təbəqə ilə qarşılaşırıq. Burada, bəlkə də, təbii ki, regional güc olan İran haqqında düşünmək lazımdır. Və Türkiyə, ancaq NATO daxilində.
Bir gün Türkiyə NATO-dan çıxarsa, onun necə real güc sayılacağını həqiqətən də anlamıram. Rusiya isə… amma Rusiya daha çox Şimali Qafqazda, xüsusən də radikal islamçılıq baxımından baş verənlərlə maraqlanır” – deyə politoloq izah edib.
Bölgədəki parçalanma və partlayıcı vəziyyətlərdən danışan politoloq Ansel qeyd edib ki, ən çətin parçalanma Ermənistan Respublikası ilə Azərbaycan arasındadır.
Politoloqun fikrincə, Türkiyə ilə İran arasında daha incə bir parçalanma Meğri dəhlizi məsələsidir. “İran Türkiyənin davamlılığı deyilən şeyi qəbul etmir və məncə, qətiyyən qəbul etməyəcək”. Türkiyə və Azərbaycanın istədiyi kimi “Zəngəzur dəhlizi” vasitəsilə.
Rusiya həm də Qafqazda Gürcüstan və Ermənistanla rejimlər saxlamaq və ya kifayət qədər əlverişli və ona tabe olan rejimlər əldə etmək istəyir” – deyən politoloq Rusiyanın bu siyasətinin bəzi xarici dövlətlərin də Cənubi Qafqaza marağını stimullaşdırır. . “Məsələn, Fransa 1915-ci il soyqırımından, bəlkə də ondan da əvvəlki köhnə ənənəyə əsaslanaraq Ermənistana daha güclü hərbi dəstək verir. ABŞ 1915-ci ildə Co Baydenin səsi ilə Osmanlı türkləri tərəfindən Erməni Soyqırımını tanıdı.
Xüsusilə onun Ukraynaya hücumundan sonra Rusiyanı zəiflətmək istəyi var. Frederik Ansel Dağlıq Qarabağdakı etnik təmizləməni və onun nəticələrini mövcud gizli müharibə vəziyyəti kimi qiymətləndirir və Türkiyənin şərikliyi ilə açıq şəkildə daha da irəli getmək istəyən Azərbaycanın mütləq məsuliyyəti daşıyır.
“Ermənistanda vəziyyət kağız üzərində fəlakətlidir. Amma mən fransız tarixçisi Fernand Braudelin nəzəriyyəsi əsasında çoxdan geosiyasətlə məşğul olanlardanam.
Oyunun sonunda Ermənistan və ya Azərbaycanın bir həftə, 2 həftə, bir ay, 2 ay sonra qalib gələcəyini düşünərək, müəyyən zaman ərzində vəziyyəti təhlil etmək mənasızdır.
Bu cür hesablamalar, təhlillər mənasızdır. Münaqişə haqqında daha uzun müddət ərzində düşünməliyik və bu mənada Ermənistanın hələ tam oynamadığı kartları var.
Əksinə, Azərbaycan və Türkiyənin bununla bağlı ciddi struktur zəiflikləri var ki, bunlar hələ ki, real ifadə olunmur, lakin güc balansı dəyişə bilər” – deyərək politoloq belə hesab edir.
Frederik Ansel özünün son kitabında, “Güc yolları”nda. XXI əsrdə geosiyasət” məqaləsində coğrafiyanın beynəlxalq siyasətdə əhəmiyyəti vurğulanır.
O, Ermənistandan danışır və Meğrinin Ermənistan üçün coğrafi baxımdan cəlbedici və həyati əhəmiyyət daşıdığını və Ermənistanın mühüm gücü olduğunu deyir.
Bu qüvvəni nəyin bahasına olursa-olsun zərərsizləşdirməyə çalışan Azərbaycan-Türkiyə tandemi nə baş verəcək sualına qondarma “Zəngəzur dəhlizi”nin tələbi ilə bunu əldə edə biləcəyini deyən politoloq inanmadığını bildirib. həmin fərziyyə.
“Vəziyyət fərqli deyildi, 1920-ci illərdə Stalin elə şərait yaratdı ki, münaqişə üçün real yer təmin edildi. Bu, 1991-ci ildə beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri olan suveren Ermənistan Respublikasına aid deyil.
Türkiyə qətiyyən NATO-dan çıxarılmaq istəmir, təbii ki, mən buna tam əminəm, ona görə də bu məsələdə heç bir radikal addım atmayacaq. Azərbaycan da bu cür mülahizələrlə bağlı deyil.
