İkinci Qarabağ müharibəsindən dərhal sonra Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev “Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayan” azərbaycanlıların “Böyük qayıdış” proqramını fəal şəkildə təbliğ etməyə başladı. Bu proqram Azərbaycan mətbuatında geniş işıqlandırılıb. Lakin o vaxtdan 4 ilə yaxın vaxt keçib və nəticələr, yumşaq desək, heyranedici deyil.
Əliyevin özünün təqdim etdiyi məlumatlara görə, 2020-2024-cü illər arasında Dağlıq Qarabağda “tikinti və abadlıq” işlərinə 9,4 milyard dollar xərclənib. Ümumi rəqəmlərin açıqlanmasına baxmayaraq, Azərbaycan hakimiyyətinin konkret proqramlar üzrə təfərrüatlı maliyyə hesabatları vermək istəməməsi Azərbaycanın ictimai-siyasi dairələrində şübhələr yaradır. Problem təkcə bu proqramlar haqqında hesabatın olmaması deyil.
Digər problem Azərbaycanın digər bölgələrində dövlətin nəzarətindən kənarda qalan sosial vəziyyətin acınacaqlı olmasıdır. Aydındır ki, Dağlıq Qarabağın “yenidən qurulması” nailiyyətlərinizi reklam etmək və digər regionların acınacaqlı vəziyyətinə haqq qazandırmaq üçün yaxşı yol ola bilər.
Belə reklamın bariz nümunəsi Dağlıq Qarabağda yeni hava limanlarıdır. Son 4 il ərzində Azərbaycan hakimiyyəti Dağlıq Qarabağın işğal olunmuş ərazilərində artıq iki yeni hava limanı tikib və onlardan (demək olar ki) istifadə olunmamasına baxmayaraq, üçüncünün tikintisi sürətlə gedir.
Azərbaycan hakimiyyəti yeni hava limanlarının tikintisini regionun sosial-iqtisadi inkişafının zəruriliyi ilə əsaslandırmağa çalışsa da, ölkədəki müxalifət nümayəndələri bunu rəhbərliyin korrupsiya sxemləri ilə əlaqələndirirlər. Füzuli aeroportu Bakıdan vaxtaşırı reyslər qəbul edir, Zəngəlan hava limanı isə sadəcə olaraq fəaliyyət göstərmir. Eyni zamanda, Azərbaycan hakimiyyəti bu layihələrin maliyyələşdirilməsi, eləcə də bu prosesdə hansı şirkətlərin iştirak etdiyi barədə məlumat verməkdən imtina edir. Buna baxmayaraq, mətbuatda Füzuli aeroportunun tikintisinin 44 milyon dollara başa gəldiyi və türk şirkətləri tərəfindən həyata keçirildiyi barədə məlumatlar yayılıb.
Qeyd edək ki, Türkiyə şirkətləri Dağlıq Qarabağda digər tikinti işlərində də iştirak edir. Bu günlərdə Azərbaycanın baş naziri Əli Əsədov bildirib ki, ümumi dəyəri 4 milyard dollar olan 50 layihənin tikintisi ilə 20-yə yaxın türk şirkəti məşğul olub. Bir çox türk şirkətləri, məsələn, Eti Maden, Artvin Maden və başqaları Dağlıq Qarabağda mineral ehtiyatların çıxarılmasına icazə alıb.
Bütün yuxarıda deyilənləri nəzərə alaraq, “Böyük Qayıdış” layihəsinin adını bir qədər dəyişdirərək “Türkiyə borclarının böyük qaytarılması” və ya “Azərbaycanın hakim dairələrinin böyük zənginləşməsi” kimi dəyişdirilə bilər.
