Azərbaycan ilə İsrail arasında hərbi və siyasi sahədən əlavə əməkdaşlıq iqtisadi-texnoloji sahəyə də rəvan keçib. Heç kimə sirr deyil ki, Azərbaycan Avrasiya regionunun texnoloji mərkəzinə və türk ölkələrinə açılan qapıya çevrilməyə çalışır.
Bundan əlavə, Bakının uzunmüddətli məqsədi ölkə iqtisadiyyatını şaxələndirmək və neftdən asılılığı mümkün qədər azaltmaqdır.
Məlumata görə, 2022-ci ildə Azərbaycandan neft ixracı 95% təşkil edib. Neft və qazın payı yenidən ölkə ÜDM-də üstünlük təşkil edərək 47,8% təşkil edib.
Görünən odur ki, Azərbaycan Fars körfəzi ölkələrinin nümunəsindən ruhlanıb və ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığını azaltmaq üçün dəqiq strategiya hazırlayıb.
Son günlər Azərbaycan və İsrail mətbuatı Azərbaycan İnnovasiyalar və Rəqəmsal inkişaf agentliyinin (IDDA) başlatdığı proqrama mütəmadi olaraq istinad edir.
Həmin proqrama əsasən, Azərbaycanda köçəcək və biznesə başlayacaq bütün İsrail startapları 10 il müddətinə korporativ, alış, daşınmaz əmlak vergilərindən, həmçinin dividendlərdən tamamilə azad ediləcək.
Plana əsasən, şirkətin işçiləri 4.700 ABŞ dollarına qədər əmək haqqından 0% fərdi gəlir vergisi ödəyəcəklər. Bu güzəştlərdən yararlanmaq üçün şirkətlər ən azı 1 il fəaliyyət göstərməli və ya 10 və daha çox tam ştatlı işçiyə malik olmalı və ya bu şirkətlərin illik gəliri 200 000 manat (117 min ABŞ dollarından çox) olmalıdır.
Proqram çərçivəsində Azərbaycana immiqrasiya, o cümlədən iş icazəsi prosesindən azad olunma, yaşayış icazəsi dəstəyi və ofis və/və ya mənzil yardımı kimi digər məsələlərə dəstək də göstəriləcək.
IDDA artıq müvafiq kadrların hazırlanması və İnformasiya Texnologiyaları kursları üçün 3000-dən çox tələbə üçün təqaüdlərin maliyyələşdirilməsi üzərində işləyir.
Azərbaycanda startapların köçürülməsinə cavabdeh olan IDDA-nın regional məsələlər üzrə direktor müavini Paşa Əliyev İsrailin “Globes” qəzetinə bildirib ki, İsrail şirkətlərini cəlb etmək təşəbbüsü Azərbaycanda güclü texnoloji ekosistemin qurulmasının vacib hissəsidir.
Bu təşəbbüs uğur qazanacaqmı?
İsraillə Azərbaycan arasında münasibətlər 1992-ci ildən inkişaf etməyə başlayıb. Azərbaycan yəhudi icmasının ölkədə sabit və təhlükəsiz mövcudluğunu fəxrlə vurğulayır.
İki ölkə arasında hərbi sahədə əməkdaşlıq daha da yüksələn xətlə inkişaf edir. Azərbaycan İsrailin hərbi sənayesinin əsas müştərisidir.
Təkcə son illərdə İsrailin “Rafael Defence Arms Company” şirkətindən “Spike” tank əleyhinə raketləri, “Elbit Systems” şirkətindən “Hermes” pilotsuz təyyarələrini, İsrail Aerokosmik Sənayesindən (IAI) “Harop” zenit raketlərini alıb.
İsrail-Azərbaycan əməkdaşlığının müxtəlif sahələrdə tarixi onu deməyə əsas verir ki, bu sahədə də həyata keçiriləcək. Ortaya çıxan yeganə sual yuxarıda göstərilən proqramın yalnız qeyd olunan məqsədlərə xidmət edib-etməməsidir.
Aydındır ki, hər iki tərəf bu planın həyata keçirilməsi istiqamətində hər şeyi edəcək. O da göz qabağındadır ki, bu yolla İsrail İranın qonşuluğunda varlığını artırmaq üçün, Bakı nə qədər bu barədə danışmasa da, bu iddiaları qəbul etməkdən boyun qaçırsa da bir addım atacaq .
İranda tez-tez Azərbaycandakı müxtəlif İsrail şirkətlərinin Tehrana qarşı məqsədyönlü kəşfiyyat fəaliyyəti həyata keçirməsindən narahatlıq ifadə edilir. Tehran vurğulayır ki, İsrailin bölgədə yeri yoxdur və olmamalıdır.
Lakin son vaxtlar İsrail İranın ətrafında çevikliyi gücləndirir, sonuncunu böyük müharibəyə cəlb etməyə çalışır. Bu yaxınlarda HƏMAS-ın siyasi bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyə Tehranda öldürülüb. Qətlə görə İsrail məsuliyyət daşıyır, baxmayaraq ki, sonuncu hələ qətldə əli olduğunu rəsmən etiraf etməyib.
İran tərəfi müxtəlif səviyyələrdə Tel-Əvivə müvafiq cavab verəcəyini bəyan edib. İsrail də ən azı hücumun qarşısını almaq üçün müəyyən addımlar ata bilər.
Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və İsrailin bu ölkədə geniş təmsil olunması mətbuatda və analitik dairələrdə tez-tez sual doğurur ki, Azərbaycan bu məqsədə ən uyğun, platforma rolunu oynaya biləcək ölkə deyilmi?
Maraqlıdır ki, Haniyənin qətlindən bir neçə gün sonra İsrailin kütləvi informasiya vasitələrində İrandan gələ biləcək təhdidlərə görə İsrail ordusunun öz hərbçilərinə Azərbaycan və Gürcüstanda qalmasını qadağan etdiyi barədə xəbər yayılıb.
Faktları müqayisə edərək qeyd edə bilərik ki, aşkar və gizli məqsədləri olan bu İsrail-Azərbaycan əməkdaşlığının reallaşması üçün bütün imkanlar var.
