Türkiyə BRİKS-ə üzv olmaq üçün ərizə təqdim edib. Hakim “Ədalət və İnkişaf” partiyasının Türkiyədəki rəsmi nümayəndəsinin də təsdiqlədiyi xəbər ekspertlərin də diqqət mərkəzindədir.Rəsmi Ankara nə dərəcədə praqmatik və ağlabatan alternativlər siyasəti yürüdür, BRİKS-ə mümkün üzvlük Türkiyəyə nə gətirəcək və bu, Qərblə münasibətlərə və Türkiyənin NATO-dakı mövqeyinə necə təsir edəcək? Oxşar suallar çoxdur. “Armenpress”in müxbiri Brüsseldə Türkiyənin bu qərarını təhlil edən Türkiyə və ABŞ-dan olan ekspert və politoloqlarla söhbət edib.
Siyasi analitik Murad Yetkinin fikrincə, BRİKS hələ Avropa Birliyi kimi müəyyən ticarət qaydalarına malik qurulmuş və tam institusionallaşmış bir təşkilat deyil. “BRİKS-in siyasi və ya hərbi komponenti yoxdur. Məsələn, ABŞ-ın Çinə qarşı Asiyada ən mühüm tərəfdaşı olan Hindistan Çinlə birlikdə BRİKS-in qurucu üzvüdür” deyən politoloq Türkiyənin bu addımının siyasi deyil, iqtisadi məqsədlər üçün olduğunu vurğulayır.
Politoloq vurğulayır ki, Türkiyə kimi coğrafiyası olan bir ölkə ticarət və diplomatik əlaqələri aktiv saxlamalıdır.
İstanbul Bilgi Universitetinin professoru doktor Gencer Özcanın fikrincə, Türkiyənin BRİKS-ə mümkün üzvlüyü Türkiyənin xarici siyasətində ciddi dəyişikliklərə səbəb olacaq bir inkişaf kimi qiymətləndirilə bilər.
“Birincisi, Ədalət və İnkişaf Partiyası administrasiyasının Qərblə münasibətləri şübhə altına alan ritorikasının reallığa çevrilməsinin konkret nümunəsidir”, – türkiyəli professor deyir və Ərdoğan hökumətinin son 10 ildə ABŞ və AB-yə üzv ölkələrlə münasibətləri davamlı olaraq tənqid etdiyini, İsrailin Qəzzada hərbi əməliyyatlara başlamasından sonra ABŞ və Avropa ölkələrinin Fələstinə biganəliyinin bu tənqidlərin bərabərləşməsinə səbəb olduğunu vurğulayır.
Ancaq Özcanın fikrincə, Türkiyənin eyni siyasətində və münasibətində çoxlu ziddiyyətlər var. “Tənqidi diskurs və ABŞ ilə münasibətlər əhəmiyyətli ziddiyyətlərdən danışır. ƏİP mühafizəkar elektoratın dəstəyini saxlamaq üçün Qərb ölkələrini yüksək səslə tənqid edir, digər tərəfdən ABŞ ilə hərbi sahədə əməkdaşlığı davam etdirir. Bunun ən son nümunəsi, İranın İsrailə cavab vermə ehtimalına qarşı Şərqi Aralıq dənizində ABŞ hərbi gəmilərinin güc nümayişində Türkiyə hərbi gəmilərinin iştirakıdır. Xarici İşlər Nazirliyi və Baş Qərargah bu hadisə açıqlamayıb. İctimaiyyət bu haqda xarici mənbələrdən öyrənməli idi.
Türkiyə ABŞ-la sıx hərbi əlaqələr saxlamaq istəyir. Oxşar vəziyyətlərə yaxın keçmişdən çoxlu misal çəkmək olar. 24 noyabr 2015-ci ildə Rusiya döyüş təyyarəsinin vurulmasından və ya 27 fevral 2020-ci ildə Suriya və Rusiya döyüş təyyarələrinin İdlibdə həyata keçirdiyi və 34 türk əsgərinin şəhid olması ilə nəticələnən hücumdan sonra Türkiyə dəstək üçün NATO-ya müraciət edib. Bu misalları nəzərə alsaq, BRİKS-ə üzvlük reallaşarsa, bunun Türkiyənin Qərblə münasibətlərində mühüm dönüş nöqtəsi olacağını söyləmək asandır”, – deyə türkiyəli professor qeyd edib.
Sülh və Demokratiya İnstitutunun eksperti Kristofer Mottinin fikrincə, Türkiyənin hazırkı strategiyası eyni zamanda müxtəlif istiqamətlərdə imkanlarını maksimuma çatdırmaq kimi görünür. “Qara dəniz taxıl sazişindən və Ukraynada müharibə ilə bağlı danışıqlara ilk cəhdlərdən sonra Ankara NATO-nun himayəsi altında təhlükəsizliyi təmin etməklə yanaşı, Rusiya ilə daha yaxın münasibətlər üçün bir fürsət gördü. Türkiyə hələ də Suriyada Rusiyanın rəqibidir və Ankaranın müdafiə texnologiyası sahəsində Ukrayna ilə yaxın münasibəti hamıya məlumdur. Eyni zamanda, Türkiyə Rusiya ilə işini davam etdirir və ona müharibədən qaynaqlanan bəzi sanksiyalardan yan keçməyə kömək edir. Bütün bunlar “körpü” qüvvəsi olmağı nəzərdə tutur. Türkiyə NATO üzvü olan ölkənin nə qədər strateji muxtariyyətə sahib ola biləcəyinin sərhədlərini sınamaq və digər ittifaqlar və bloklar arasında rəqabətdə ən yaxşı sövdələşməni əldə etmək üçün orta güc kimi mövqeyindən istifadə edir”.
Türkiyəli jurnalist, rusiyalı ekspert Muhdan Sağlam Türkiyənin belə bir təşəbbüslə çıxış etməsində iki prioritet görür: BRİKS həm yeni İnkişaf Bankından kredit almaq, həm də Çindən investisiyalar çıxarmaq imkanı yarada bilər. Buna baxmayaraq, ekspertin fikrincə, bu, xarici siyasətdə ciddi irəliləyiş demək deyil, sadəcə olaraq G-20-yə alternativ olmaq iddiasında olan platformaya istinad edir. Sağlamın sözlərinə görə, Qərb bu inkişafı diqqətlə izləyir və Türkiyənin BRİKS-ə üzv olmaq üçün müraciət etməsi onlar üçün sürpriz olmayıb, çünki Türkiyə bu məsələni tez-tez gündəmə gətirir.
