Təxmini hesablamalara görə, Dağlıq Qarabağda 100 milyard dollarlıq əmlak qalıb. Bu barədə “Genesis Armenia” beyin mərkəzi fondunun humanitar tədqiqatların rəhbəri Armen Sargsyan “Artsaxsız bir il” adlı konfransda bildirib. Müzakirə iştirakçıları Artsax vətəndaşlarının hüquqlarının müxtəlif platformalarda həyata keçirilməsi strategiyasından danışaraq, itkiləri və zərərləri kompensasiya etmək üçün onların ölçülə bilən və əsaslandırılmalı olduğunu vurğuladılar.
Ermənilərin zorla Artsaxı tərk etməsindən bir il sonra təşkil olunan forumda maddi itkilərin statistikasını təqdim edən Armen Sargsyan qeyd edib ki, onlar təqdim olunanların itkilərin bütün həcmi olması fikrindən uzaqdırlar.
“Ancaq bu başlanğıcdır. Əminik ki, yaxın gələcəkdə müxtəlif təşkilatlar və dairələr bu statistikanı daha dərindən təhlil etməyə başlayacaqlar, bu da beynəlxalq platformalarda fəaliyyət göstərmək üçün çox zəruridir”.
Dağlıq Qarabağda 12 şəhər, 241 kənd, 11 450 mənzil, 13 550 ev, 60 fabrik, 15 müəssisə, 385 kilsə, 400 orta əsr qəbiristanlığı, 25 muzey, 37 su elektrik stansiyası, 48 mədən, 4 su anbarı, 50-dən çox mədəniyyət abidəsi, 232 məktəb, 4 ali məktəb, 7 kollec, 5 stadion, 11 idman məktəbi və eyni sayda xəstəxana qalmış. Bundan başqa, Artsaxda on minlərlə xırda və iri mal-qara, kənd təsərrüfatı texnikası və nəqliyyat vasitələri qalmışdır. Bütün bunlar təxminən 100 milyard dollar təşkil edir.
“Bu maddi itkilərin hesablanması bizim üçün daha siyasi və çox aktualdır. İlk baxışdan belə görünür ki, əgər bu hesabat varsa, o zaman biz Artsaxı itirdiyimizlə barışmışıq. Əksinə, məqsədimiz geri qayıtmaqdır”.
Sarkisyanın sözlərinə görə, 2020-ci il müharibədən əvvək Dağlıq Qarabağ əhalisinin sayı 147 min idi. Dağlıq Qarabağın keçmiş dövlət naziri Artak Beqlaryan da öz növbəsində qeyd edib ki, ümumi blokadaya qədər Artsax əhalisi azalıb.
“Deyə bilərəm ki, 110 mindən çox insan sadəcə olaraq köçkün düşüb. Yəni 2023-cü ilin avqust-sentyabr aylarına olan məlumata görə, məncə, 112-113 min nəfər mütləq Artsaxda olub”.
Forum iştirakçıları qeyd ediblər ki, tədqiqatlar davam etdirilməli və məlumatlar müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən Artsax vətəndaşlarının dinini qəbul etmək hüququnun həyata keçirilməsi kontekstində təqdim edilmək üçün istifadə edilməlidir.
Hüquqşünas Sirnuş Sahakyan qeyd edib ki, bu, hüquqi proseslər baxımından son dərəcə vacib istiqamətdir, çünki hüquqi proseslərin istənilən mərhələsində kompensasiya problemi gündəmə gəlir və o, ölçülə bilən və hesablana bilən olmalıdır.
Müzakirə iştirakçıları beynəlxalq əməkdaşlığa, müxtəlif platformalarda Artsax vətəndaşlarının vətənə qayıtmaq hüququnun həyata keçirilməsi strategiyasına da toxunublar. Artsax Ombudsmanı Qeqam Stepanyan qeyd edib ki, həmişə əməkdaşlıq baxımından yeni imkanlar axtarırlar.
Stepanyan onu da qeyd edir ki, bəzi əməkdaşlıq əlaqələri qorunub saxlanılıb.
