Azərbaycanı cilovlamaq üçün beynəlxalq arenalarda yeni aydın mesajlar
Son günlər bir sıra beynəlxalq əhəmiyyətli platformalarda əsas müzakirə mövzularından biri Ermənistan-Azərbaycan danışıqları və sülhə nail olmağın maneələri olub.
Bu mövzular ATƏT PA, AŞ PA-da da gündəmdədir və ABŞ Konqresinin iki palatasının onlarla konqresmeni də dövlət katibi Entoni Blinkenə müraciət edib.
Hər halda, sülh və sabitliyin təmin edilməsinin vacibliyi vurğulanıb, Ermənistan tərəfindən isə Bakını konstruktiv fəaliyyət göstərməyə məcbur etmək tələbi irəli sürülüb.
Təxminən 60 amerikalı konqresmen Blinkenə müraciət edib və bu müraciətlə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə qarşı təzyiq göstərməyə çağırıblar.
Reuters-in məlumatına görə, müraciət edənlərdən 10-u senator, 48-i isə Nümayəndələr Palatasının üzvləridir. Onlar Blinkenə müraciət edərək, Azərbaycanı siyasi məhbusları azad etmək üçün “tangible (bariz) addımlar atmağa” və Ermənistan əleyhinə təxribatçı bəyanatları pisləməyə çağırırlar.
Konqresmenlərin məktubunda deyilir:
“Biz Dövlət Departamentinə bütün siyasi məhbusların, girovların və əsirlərin, o cümlədən etnik ermənilərin dərhal və qeyd-şərtsiz azad olunmasına nail olmaq üçün təzyiq göstərməyə çağırırıq ki, COP29-da uğurlu diplomatiya üçün əlverişli mühit yaradılsın”.
Amerika senatorları və nümayəndələri 2020-ci ildə Azərbaycanın Qarabağa ölümcül hücumunu, Laçın dəhlizinin 10 aylıq blokadasını və 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağdan etnik ermənilərin zorla köçürülməsini açıq şəkildə beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirib və bunların insanlara əziyyət verdiyini bildiriblər.
Blinkenə təqdim olunan müraciətdə vurğulanır ki, “məcburi köçkünlər təhlükəsiz və qorunan qayıtmaq hüququna malik olmalıdırlar”.
Reuters-in məlumatına görə, COP29-a Azərbaycan sədrliyindən konqresmenlərin müraciətinə dair heç bir şərh verilməyib.
Amerika Hay Dat Komitəsi isə öz növbəsində, COP29 sammitinin Azərbaycanda insan haqları vəziyyətini araşdırmaq, onu hərbi cinayətlər və insan haqları pozuntularına görə cavabdeh etmək və Azərbaycanı danışıqlar masasında səmimi mövqe nümayiş etdirməyə məcbur etmək üçün misilsiz imkan olduğunu bildirib.
Son vaxtlar Azərbaycan tərəfindən dağıdıcı yanaşmalar, həmçinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi üçün otuz il ərzində çalışan və bütün hadisələrdən xəbərdar olan platformada da müzakirə olunub.
İrlandiyanın paytaxtı Dublində keçirilən Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının Parlament Assambleyasında Ermənistan nümayəndə heyətinin üzvü, deputat Lilit Qalstyan xatırladıb ki, ATƏT həm Dağlıq Qarabağın yerli əhalisinin etnik təmizlənməsi zamanı susdu, hansı ki beynəlxalq təşkilatlar bunu Soyqırımı Konvensiyasının II-ci maddəsinə uyğun olaraq soyqırımı kimi qiymətləndirdilər, həm də indi susur, Azərbaycanın 205 km²-lik Ermənistan ərazisini işğal etməsi zamanı da susur.
“Bu təşkilat susurdu və susmağa davam edir. Neft və qaz, siyasi məqsədəuyğunluq və hegemonik sxemlər hazırkı siyasətin hərəkətverici qüvvələridir.
Helsinki Yekun Aktı dəyərsiz bir kağıza çevrilib və bütün prinsiplər gözardı edilir. Azərbaycana qarşı ümumi cəzasızlıq atmosferi yeni cinayətlər törətməsi üçün ona yaşıl işıq verir.”
Azərbaycanın Ermənistana qarşı yeni hərbi planları olması ilə bağlı narahatlığını bir neçə gün əvvəl Varşavada Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan bildirmişdi.
Eyni fikri artıq Yerevanda parlamentin sual-cavab formatında Baş nazir Nikol Paşinyan da təsdiqləmişdi.
Azərbaycanın beynəlxalq konfrans təşkil etmək istəyində isə aydın bir məqsəd var idi – erməni deputat avropalı parlamentariləri xəbərdar etmişdi.
“Aydındır ki, Azərbaycan ekoloji bu tədbirdən öz imicini düzəltmək üçün istifadə edəcək, halbuki rejim Ermənistanla bağlı hərbi ritorikasını davam etdirir və öz xalqının bütün fundamental hüquqlarını pozur.”
Bununla yanaşı, ATƏT PA-da Ermənistan nümayəndə heyətinin rəhbəri Sarkis Xandanyan avropalı deputatlara Ermənistanın irəli sürdüyü sülh gündəmini təqdim edib.
Azərbaycan hələ delimitasiya qaydalarının mətnini dərc etmədiyi halda, Ermənistanda bu sənəd ratifikasiya yolunun yarısını keçib: artıq Konstitusiya Məhkəməsinin sənədin konstitusiyaya uyğunluğu ilə bağlı qərarı var və o, qarşıdakı həftələrdə təsdiq olunmaq üçün parlamentin gündəliyinə daxil ediləcək.
“İndi tələb olunan növbəti qətiyyətli addımdır – Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasıdır. Ermənistan artıq razılaşdırılmış maddələri imzalamağı təklif edərək təşəbbüs göstərib.
Bu, qalan mübahisəli məsələlərin həlli yolunda mühüm addım olacaq. Bundan başqa, Ermənistan regionda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılması şərtlərinin müzakirəsinə də sadiq qalır – hər bir ölkənin suverenliyi, yurisdiksiyası və ərazi bütövlüyü prinsiplərinə hörmət əsasında”.
Ermənistanın sülh istiqamətindəki addımlarından əlavə, Sarkis Xandanyan Dublində həmçinin Azərbaycanın siyasi iradəsinin narahatedici olmaması barədə danışıb.
Deputat təsdiq edib ki, Ermənistan tərəfi həmin ölkədən yeni tələblər və təhdidlər görməyə davam edir.
Hətta COP29-a hazırlıq çərçivəsində sanksiya təhdidləri və ya ehtimalı da Azərbaycanı dayandırmır, bu ölkənin rəhbəri isə öz yeni bəyanatında Ermənistanı öz sözləri ilə “təhlükəli oyunlardan əl çəkməyə” çağırıb.
Əliyev, əslində, birbaşa təhdid edərək İkinci Qarabağ Müharibəsini xatırlatmağı tövsiyə edib. O, yenidən Ermənistanın silahlanmasına məhdudiyyət qoyulmasından danışıb, halbuki dəfələrlə qeyd olunub ki, hətta BMT Nizamnaməsi və beynəlxalq hüquqa əsasən, hər bir ölkənin özünü müdafiə etmək hüququ var.
Siyasi şərhçi Armen Bağdasaryanın fikrincə, Azərbaycanın bu tələbi bəzi qorxulara əsaslanır.
“Belə deyil ki, Azərbaycan ordusu məğlubedilməzdir və rahat bir yürüşlə daxil olacaq. Mən sizə zəmanət verirəm ki, azərbaycanlılar indiyədək Ermənistan Silahlı qüvvələrindən çox qorxurlar və çəkinirlər. Beynəlxalq ictimaiyyətin də bunu asanlıqla həzm edəcəyini düşünmək olmaz, çünki beynəlxalq ictimaiyyət Qarabağı Azərbaycanın ərazisi hesab etsə də, Ermənistan beynəlxalq səviyyədə tanınmış ölkədir.
Bu, Ermənistanın təkbaşına qalacağı bir hal deyil, necə ki, Qarabağ təkbaşına qalmışdı.”
Ermənistan-Azərbaycan danışıqları və onların çətin gedişi Strasburqda AŞ PA-nın payız sessiyasında da müzakirə edilib.
Qeyd edək ki, COP29 iqlim sammiti ərəfəsində Azərbaycan AŞPA-nın onlarla deputatının ölkəyə girişinə qadağa qoyub. Siyahıda AŞ PA-da Azərbaycan nümayəndə heyətinin səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılmasına səs verən deputatlar var, buna görə Azərbaycan hələ də AŞ PA-nın işində iştirak etmək imkanına malik deyil.