Oktyabrın əvvəlində MDB-yə üzv dövlətlərin rəhbərlərinin Moskvada keçirilən görüşünün qeyri-rəsmi danışıqları zamanı Ermənistanın baş naziri Azərbaycan prezidentinə xarici işlər nazirlərinin iki günlük görüşünü təşkil etməyi və “Sülh Müqaviləsi”nin hələ də razılaşdırılmamış müddəaları müzakirə etməyi təklif edib.
Aylardır müzakirə olunan məsələlərlə bağlı iki günə razılaşmaların əldə olunması ehtimalı nə dərəcədədir? Praqada keçirilən “Forum 2000” tədbiri zamanı Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan sualı dolayısı ilə cavablandırıb.
O, təsdiqləyib ki, “Sülh müqaviləsi”nin razılaşdırılmamış 3 bəndi daha uzun iş tələb edir.
“Biz çox aydın başa düşürük ki, heç bir ölkə bütün problemlərini bir razılaşma ilə həll etməyib. Görürük ki, indi müzakirə etdiyimiz o məqalələr çox vaxt aparacaq. Amma biz həm də əminik ki, bu dəqiqə “Sülh müqaviləsi”ni imzalasaq, bu, daha dinamik müzakirələrə qapı açacaq.
Ermənistanın baş naziri ilk olaraq sülh müqaviləsi layihəsi ilə bağlı vəziyyəti rəqəmlərlə açıqlayıb, Azərbaycana sənədin razılaşdırılmış hissəsini imzalamağı təklif edib. 17 bənddən ibarət sənədin 13 bəndi tam razılaşdırılıb, 3 bəndin məzmunu müzakirə olunub, mətnin dəqiqləşdirilməsinə ehtiyac var, bəndlərdən biri ilə bağlı mövqelər fərqlidir. Tərəflər razılıq əldə olunmayan məsələlər barədə ətraflı danışırlar. Müxtəlif ifadələri birləşdirən analitiklər bu sualın cavabını təxmin etməyə çalışırlar. Politoloq Artur Qazaryan “Radiolur”la söhbətində bir neçə variantı qeyd edir.
“Bu, Artsax ermənilərinin hüquqları məsələsi ola bilər – məsələn, Artsaxa qayıtmaq, mən güman edirəm ki, hansısa ara statusla, təhlükəsizliklə. Bu, bizim suveren ərazilərimizin onların təsəvvür edilən demarkasiyası və delimitasiyası çərçivəsində məsələsi ola bilər. Və nəhayət, çox müzakirə olunan “Zangezur dəhlizi”.
Müəyyən bir məqamda Ermənistan və Azərbaycan arasında “Sülh Müqaviləsi”nin müzakirəsi və COP29-a qədər mümkün imzalanma ilə bağlı gözləntilər açıq şəkildə azalır. Söhbət vasitəçilərin fəaliyyətindən gedir. ABŞ-dan olan Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller prezident üçün qızğın seçki kampaniyasının ortasında bu dəqiqə sadəcə qeyd edir:
“Biz heç vaxt sazişi COP ilə əlaqələndirməmişik. Biz bir neçə ay əvvəl Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişini görmək istəyirdik və onun bağlanmasını təbliğ edirdik. Ümid edirik ki, əldə ediləcək. Lakin bu, ABŞ-dan yox, hər iki tərəfdən asılıdır”.
Əliyev öz növbəsində bəyan edib ki, “erməni tərəfi “Brüssel” adlanan prosesi davam etdirməmək qərarına gəlib. Qərb platformalarına könülsüz gedən Əliyev bu işdə Brüsseli tərifləməyə başladı və orada danışıqların uğurla getdiyini qeyd etdi.
Bu açıqlamalara Parlamentin Xarici Əlaqələr Daimi Komitəsinin sədri Sarqis Xandanyan aydınlıq gətirərək, Bakının danışıqları neçə dəfə torpedaladığını xatırladıb.
Politoloq Artur Qazaryan Paşinyanın Moskvada xarici işlər nazirlərinin iki günlük görüşünün təşkili təklifi ilə Əliyevin “Brüssel” platforması ilə bağlı sonrakı açıqlamaları arasında əlaqənin ola biləcəyini istisna etmir.
“Bu, sonradan onlarla dayanmağa və ya hansısa hərəkətə keçməyə haqq qazandırmaq üçün manipulyasiya oyunu ola bilər. Bundan başqa, bölgədə inkişaflar var. Bütün bunların “Sülh müqaviləsi”nə təsir edən amillər olması təbiidir. Ona görə də düşünmürəm ki, bir-iki günlük danışıqlardan sonra tərəflər imza atmağa hazır olacaqlar”.
2024-cü ildə Ermənistanla Azərbaycan arasında “Sülh müqaviləsi”nin bağlanmasını Təhlükəsizlik Siyasəti Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti, politoloq Robert Qevondyan da çətin hesab edir. O, bu məsələni əsasən ABŞ-ın vasitəçilik səyləri ilə əlaqələndirir.
Yeri gəlmişkən, Azərbaycan avqustun sonunda Ermənistanın təqdim etdiyi “Sülh müqaviləsi”nin təkliflər layihəsinə cavab verməyə tələsmir. Azərbaycandan hələlik heç bir cavab gəlməyib, Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü təsdiqləyib. Hazırda sənədin 10-cu nəşri Bakıdadır.