Türkiyə və Azərbaycan təkcə mədəni, həm də iqtisadi sahədə sıx əlaqələrə malikdirlər. Bu baxımdan onların münasibətlərində enerji sektoru mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Çünki hər iki ölkə Avropaya neft və təbii qazın əsas tədarükçülərindən biridir.
Bununla belə, bu ölkələr arasında vaxtaşırı neft və qazın qiymətinin müəyyənləşdirilməsi və tədarük şərtləri ilə bağlı maraqların toqquşması müşahidə olunur.
Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı enerji əlaqələrində Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri və Transanadolu Təbii Qaz Boru Kəməri (TANAP) mühüm rol oynayır.
TANAP vasitəsilə Azərbaycanın Şahdəniz yatağından çıxarılan təbii qaz Türkiyənin ərazisindən keçərək Avropaya nəql olunur.
Bu boru kəməri Avropanın Rusiya qazından asılılığını azaltmağı hədəfləyən Cənub Qaz Dəhlizinin mərkəzi hissəsidir.
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinə gəlincə, bu, Xəzər dənizi regionunu Gürcüstan ərazisindən keçməklə Aralıq dənizinə birləşdirən əsas neft boru kəməridir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan qazı Türkiyə üçün həmişə Rusiya və İrandan idxal edilən qazdan daha ucuz olub.
Türkiyə, Avropada daha çox alıcı cəlb etmək və daxili xərcləri azaltmaq məqsədilə rəqabətqabiliyyətli qiymətləri qorumağa çalışır.
Türkiyə və Azərbaycan arasında qiymət müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı fikir ayrılıqları xüsusilə 44 günlük Qarabağ müharibəsindən və Ukrayna böhranından sonra daha nəzərə çarpır oldu.
2020-ci ilin sonunda Transadriatik Qaz Boru Kəməri (TAP) istismara verildikdən sonra Avropada Azərbaycan qazına maraq artmağa başladı.
Nəticədə, qazın Avropaya birbaşa tədarükü başlandı və bu, Azərbaycanın siyasi çəkisini artırdı. Əgər 44 günlük müharibədən əvvəl Azərbaycan enerji resurslarını Qarabağ məsələsini həll etmək üçün istifadə edirdisə.
İndi məsələ həll olunduğu hesab edilir və o, bu resurslardan öz mövqelərini gücləndirmək və digər enerji layihələrini maliyyələşdirmək üçün istifadə etməyə çalışır.
Azərbaycan, xüsusilə Avropaya birbaşa qaz tədarükü vasitəsilə, Cənub Qaz Dəhlizi çərçivəsində Türkiyəyə ixrac olunan qazdan əldə etdiyi gəlirləri artırmağa çalışır.
2021-ci ildə TANAP boru kəməri və qaz tədarükü ilə bağlı digər müqavilələrin qiymət müəyyənləşdirilməsi məsələsində iki ölkə arasında müəyyən gərginlik yaranmışdı.
Həmin il 20 illik TANAP müqaviləsinin müddəti uzadılmalı idi, lakin tərəflər təxminən bir il ərzində qiymətlə bağlı razılığa gələ bilmirdilər.
Müqavilə yalnız uzun sürən danışıqlardan sonra xüsusi mərasim olmadan, sadəcə yazışma vasitəsilə müvəqqəti razılaşma imzalanaraq yeniləndi.
Yalnız 2024-cü ilin iyununda Türkiyənin dövlət neft-qaz şirkəti BOTAŞ ilə Azərbaycanın qaz tədarükçüsü arasında imzalanmış müqavilə ilə Azərbaycan qazının Türkiyəyə ixracı 2030-cu ilə qədər uzadıldı.
Beləliklə, Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı iqtisadi münasibətlər problemlərdən azad deyil. Türkiyə, “qardaş ölkələr” amilindən və xüsusən də hərbi sahədə Azərbaycana göstərdiyi yardımdan istifadə edərək, Azərbaycan nefti və qazını daha ucuz qiymətlərlə əldə etməyə çalışır.
Bu, Azərbaycanın maraqlarına uyğun olmasa da, o, “böyük qardaşının” maraqlarını nəzərə almağa məcburdur ki, bu da onun öz gəlirlərinə ziyan vurur.
