Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Yerevanın sonuncu dəfə Bakıya hansı təkliflər təqdim etdiyini və parlamentdə “Sülh müqaviləsindən” kənar olaraq Azərbaycanla “Strateji anlaşma” imzalamaqla bağlı təklifində nəyi nəzərdə tutduğunu izah edib.
İctimai Televiziyaya verdiyi müsahibədə baş nazir Paşinyan son onilliklərdə cəmiyyətin sosial-psixoloji inkişafının yanlış istiqamətdə olduğunu düşündüyünü də qeyd edib.
Baş nazirə görə, bu sosial-psixologiyanın təməlində Ermənistanın müstəqillik bəyannaməsi, həmçinin Ermənistan və Azərbaycanın həqiqi və tarixi mübahisələri dayanır.
Ermənistanın Baş naziri əmindir ki, ilin sonuna qədər Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamaq üçün əlindən gələni edib və edir:
“Bir şey deyə bilərəm ki, mən öz işimi 100 faiz yerinə yetirəcəyəm, hətta bundan da artıq edəcəyəm”.
Bu işlərə, məsələn, rəsmi Yerevanın bir neçə gün əvvəl Bakıya təqdim etdiyi yeni təkliflər daxildir. Parlamentdə Baş nazir qeyd edib ki, razılaşdırılmamış iki məsələ ilə bağlı yeni təkliflər irəli sürülüb.
O, son müsahibəsində həmin təkliflərin məzmununu açıqlayıb. Onlar xarici müşahidəçilərin Ermənistan-Azərbaycan sərhədində iştirakı və beynəlxalq instansiyalarda iddiaların geri götürülməsi ilə bağlıdır.
Hər ikisi, xatırladaq ki, müqavilə imzalanana qədər Azərbaycanın irəli sürdüyü şərtlərdir.
Müşahidə missiyasının gələcək fəaliyyəti ilə bağlı Baş nazir dəqiqləşdirib:
“Biz Azərbaycana qarşılıqlı təklif etdik. Dedik ki, yaxşı, gəlin bu məsələləri delimitasiya edilmiş ərazilər üzrə həll edək, çünki artıq delimitasiya edilmiş sərhəddə obyektiv olaraq müşahidəçi olmağa ehtiyac yoxdur”.
Avropa Birliyinin müşahidə missiyasının müddəti 2025-ci ilin fevralında başa çatır. Bundan sonra onların gələcək fəaliyyəti ilə bağlı qərar qəbul edilməlidir.
Əgər Ermənistanın təklifi Azərbaycan tərəfindən qəbul olunarsa, o zaman delimitasiya olunmuş ərazilərdə Avropa Birliyinin müşahidəçiləri artıq fəaliyyət göstərməyəcək.
Ermənistanla Azərbaycan arasında növbəti delimitasiya olunmuş ərazi hansıdır? Bu, delimitasiya məsələləri üzrə komissiyaların görüşlərində müəyyən ediləcək. Bu məsələ ilə bağlı Baş nazir müavinləri sonuncu dəfə oktyabr ayında görüşüblər:
“Delimitasiya komissiyaları qarşılıqlı olaraq hansı ərazilərdə delimitasiya aparılmasının davam etdirilməsi ilə bağlı təkliflər təqdim ediblər.
Ermənistan öz yanaşmalarını təqdim edib, Azərbaycan öz yanaşmasını. İndi növbəti görüş zamanı müəyyən ediləcək ki, hansı ərazidə delimitasiya davam etdiriləcək.
Güman edirəm ki, COP29-un yekunlarından sonra bu proses davam etdiriləcək”.
Beynəlxalq məhkəmələrdən iddiaların geri götürülməsi məsələsində də müəyyən hazırlıq var,bunu Ermənistanın Baş naziri təsdiqləyib. Bununla belə, Paşinyanın sözlərinə görə, bu addım üçün sülh müqaviləsinin olması və məsələyə qarşılıqlı yanaşma zəruridir.
“Məsələyə prinsip baxımından yanaşsaq, mənim yanaşmam belədir: əgər biz görsək ki, həqiqətən sülhə çatırıq və sülhü təsdiq edirik, yəni müqavilə imzalayırıq, hesab edirəm ki, belə bir anlaşmaya gedə bilərik.
Yəni nə onlar bizim əleyhimizə, nə də biz onların əleyhinə əvvəlki hadisələrlə bağlı iddialar təqdim etməməliyik və qarşılıqlı olaraq iddialardan imtina etməliyik.
Gələcəkdə də əvvəlki hadisələrlə bağlı iddialar təqdim etməməliyik və ümid etməliyik ki, gələcəkdə iddia qaldırmaq üçün səbəb olmayacaq.
Amma məntiq belə olacaq ki, əgər gələcəkdə iddia qaldırmaq üçün səbəb yaranarsa, bu, nə onlara, nə də bizə gələcəklə bağlı məsələlərlə bağlı məhdudiyyət qoymayacaq”.
Bütün bunlarla yanaşı, Ermənistan Azərbaycanla strateji anlaşmanın hazırlanmasını da təklif edir. Bu yeni ideya ilk dəfə Baş nazir tərəfindən parlamentdə səsləndirilib.
O, bunun nə demək olduğunu müsahibəsində izah edib. Bu çoxşaxəli bir mövzu olduğunu və qısaca belə ifadə etdiyini deyir:
“Ermənistan və Azərbaycan təkcə de-yure deyil, həm də de-fakto, sosial-psixoloji və bütün səviyyələrdə qəbul etməlidir ki, sovet Azərbaycanı öz əraziləri ilə müstəqil Azərbaycandır, sovet Ermənistanı isə öz əraziləri ilə müstəqil Ermənistandır.
Bu reallığı müəyyənləşdirmək və bir-birini siyasi və bizə məlum olan müxtəlif aspektlərdən rahat buraxmaq lazımdır. Xalq dilində desək, bir-birini “qurcalamamalı”, yavaş-yavaş kommunikasiyaları açmalı, yavaş-yavaş iqtisadi əlaqələr qurmalıdırlar.
Çox zəif, çox ehtiyatla başlamalıdırlar və mən əminəm ki, çox zəif və çox ehtiyatla başlasa, təbii şəkildə çox sürətlə inkişaf edəcək. Bu, süni olmayacaq. Bunun üzərində düşünməlidirlər. Gürcüstan da bu baxımdan müəyyən əlaqəyə malikdir.
Cənubi Qafqazın üç dövləti ümumi maraqlara malikdir və ümumi maraqlar əldə edə bilərlər. Bu, strateji anlaşmanın başlığı və ya müqəddiməsidir”.
Paşinyanın sözlərinə görə, bu bütün hazırlıqlar cəmiyyətlə sosial-psixoloji məsələlər ətrafında müzakirə aparmağın vacibliyini göstərir. Bu, həm Müstəqillik Bəyannaməsi, həm də ümumilikdə cəmiyyətin qavrayışları ilə bağlıdır.
“İndi biz nə qədər əziyyət çəkirik və nə qədər ağır qəbul edirik ki, haradasa kimlərsə “Qərbi Azərbaycan” terminindən istifadə edir, elə deyilmi? Biz isə “Qərbi Ermənistan” deyəndə düşünmürük ki, bu, kimlərisə qıcıqlandırır.
İndi yenə də deyəcəklər ki, bu, növbəti xəyanətdir. Mən bu gün elə bir vəziyyətdə və məsuliyyətdə olan bir adamam ki, xalqımızla danışmalı və səbəb-nəticə əlaqələrini, zəncirləri göstərməliyəm.
Əgər bunu etməsəm, bu o deməkdir ki, ölkəmizi bilərəkdən dövlətçiliyin itirilməsinə aparıram. Mən buna icazə verə bilmərəm. Müstəqillik Bəyannaməsində uzunmüddətli və dərin münaqişələr nəzərdə tutan bir məntiq qoymuşuq. İndi biz bu mühitdə necə müqavimət göstərməliyik?
Ya bu münaqişələr nəticəsində Ermənistan Respublikası mövcud ola bilməz, ya da bizə super himayəçi lazımdır. O yumruq nə qədər onların tərəfinə yönəldilirsə, hər dəfə bizim tərəfə də yönəldilir”.
Baş nazir hər halda dəqiqləşdirib ki, məsələlər düzgün çərçivədə qoyulmalıdır. Danışıq mövcud sənədlərin dəyişdirilməsi ilə deyil, daxili anlama ilə bağlıdır.
Beləliklə, o, Konstitusiyadan “Müstəqillik Bəyannaməsi”nin preambulasının çıxarılmasının təşəbbüsü haqqında danışmır. Ermənistan tərəfi bu məsələni Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı və sülh sənədində qoyulan məntiq çərçivəsində həll edilmiş hesab edir. Bu məsələ ilə bağlı qalan iddiaları qəsdən uzadılma hesab edir.
