Azərbaycanda, xüsusən də 2020-ci ildə baş verən 44 günlük müharibədən sonra “Qərbi Azərbaycan” deyilən nağıl kifayət qədər geniş yayılır. “Qərbi Azərbaycan” ifadəsi Ermənistan Respublikasının suveren ərazisini nəzərdə tutur, onun inzibati ərazi vahidlərinə Bakı tərəfindən saxta və qondarma adlar verilmiş, açıq-aydın tarixi reallıqla heç bir əlaqəsi yoxdur. Azərbaycan kütləvi informasiya vasitələrinin yaydığı istənilən məlumat və ya təhlil “həqiqət” kimi təqdim olunur. Bunun müəllifi ölkənin diktatura rejimidir.
Geghard analitik mərkəzi yazır ki, son bir neçə ildə azərbaycanlıların qondarma “tarixi vətən”ə qayıtmaq hüququ ilə bağlı saxta, əsassız bəyanatlar yayılır.
Azərbaycan, təkcə Azərbaycanın özündə deyil, müxtəlif ölkələrdə “Qərbi Azərbaycan”la bağlı “sərgilər”, “tədbirlər” təşkil edilərək beynəlxalq ictimaiyyət çərçivəsində bu saxta tezisləri yaymağa çalışır.
Azərbaycan bu uydurma ideyaları həyata keçirmək üçün böyük maliyyə vəsaiti xərcləyir. Həttə bu yaxınlarda Azərbaycan parlamentində “Qərbi Azərbaycan”ın qaytarılması üçün təşəbbüs qrupu yaradılıb.
Hələ 2024-cü il mayın 1-də Bakıda “Qərbi Azərbaycan” adlı televiziya açıldı, onun da əsas məqsədi daha geniş təbliğat aparmaqdır. “Qərbi Azərbaycan İcması”nın prezidenti Əziz Ələkbərli telekanalın açılışında çıxışı zamanı bildirib ki, “Qərbi Azərbaycan Televiziyası son 200 ildə öz tarixi torpaqlarından qovulmuş azərbaycanlıların dinc, təhlükəsiz və ləyaqətlə qayıtması üçün həyata keçirilən aksiyaları yaxından dəstəkləyir”.
2023-cü ilin oktyabrında Bakı Dövlət Universitetində “Qərbi Azərbaycan”ın Araşdırılması Mərkəzi açıldı, onun da əsasını Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Qərbi Azərbaycan”a qayıdışla bağlı səsləndirdiyi fikir və ideyalar təşkil edirdi.
Azərbaycanlıların Ermənistana qayıtması konsepsiyası Azərbaycanın yüksək rütbəli rəsmiləri tərəfindən də beynəlxalq ictimaiyyət arasında müzakirə olunur. Bu addımlar rəsmi Bakı tərəfindən Ermənistan hakimiyyəti və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Artsaxdan məcburi köçkün edilmiş ermənilərin öz vətənlərinə qaytarılması məsələsinin bağlanması üçün atılır.
Beynəlxalq ictimaiyyət başa düşür ki, bu iki problemi bir-birinə bağlamaq məntiqsizdir. Belə ki, aylar əvvəl Aİ-nin Cənubi Qafqaz və Gürcüstan böhranı üzrə keçmiş xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaar həm məcburi köçkün ermənilərin Artsaxa qayıtması, həm də 1990-cı illərdə Azərbaycanın müxtəlif şəhərlərindən minlərlə erməninin deportasiya edilməsi barədə danışarkən, deyib ki, “bəzən bu kontekstdə başqa məsələlər də qaldırılır, məsələn, “Qərbi Azərbaycan” deyilən məsələ“.
Mənim üçün bunlar tamamilə fərqli məsələlərdir, onları qarışdırmaq olmaz. Birincisi, Qarabağ ermənilərinin öz ata-baba yurdlarına qayıtmasına şərait yaratmaqdır, bu da Azərbaycanın öhdəliyidir. İkincisi, əvvəllər Azərbaycanın başqa yerlərində, o cümlədən Bakıda yaşamış ermənilər və ya Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılarla bağlı məsələdir.
Təbii ki, onlar da özlərinin və ya ailələrinin yaşadıqları yerlərə getməli, hətta istəsələr, ora qayıtmalıdırlar və bu da məskunlaşmanın nəticəsi olmalıdır, amma bu, tamamən başqa məsələdir”.
Fakt odur ki, Ermənistan Respublikasının ərazisini özünün “tarixi vətəni” hesab edən Azərbaycan üçün hətta indiki ərazisi də tarixi vətən sayıla bilməz. Maraqlıdır ki, bütün bunlar Bakı tərəfindən Yerevanla münasibətlərin normallaşdırılması və sülhün bərqərar olmasına yönəlmiş danışıqlar prosesi çərçivəsində həyata keçirilir.
