Baş nazir Nikol Pashinyan İkinci Paris Sülh Konfransı çərçivəsində master-klass tematik müzakirədə iştirak edib.
ER Baş nazirin iş heyətindən verilən məlumata görə, Baş nazir çıxışında Ermənistanın dörd sərhədindən ikisinin bağlandığını, digər ikisinin yarı bağlantı olduğunu qeyd etdi.
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yaranması tarixini təqdim edən Baş nazir qeyd etdi ki, bunun ilk səbəbi Stalin rejiminin Qarabağı yeni yaranmış Sovet Azərbaycanına təhvil vermək qərarı olub.
“Mixail Qorbaçov 1986-cı ildə Sovet İttifaqının rəhbəri olarkən demokratik islahatlar prosesinə başladı və demokratiya, yenidənqurma elan etdi. Qarabağ sakinlərinin böyük əksəriyyət təşkil edənlər ermənilər olmuş və olaraq qalmaqdadır.
və Sovet Azərbaycanında muxtar vilayət statusuna malik olan Qarabağ əhalisinin əksəriyyəti bu fürsətdən istifadə etmək qərarına gəldi və SSRİ qanunvericiliyinə uyğun şəkildə Azərbaycan tərkibindən çıxmaq qərarına gəlmişdir.
Sovet Azərbaycanının hakimiyyəti güc hərəkətlərindən,yəni, polisdən və digərlərindən istifadə etməklə bu hərəkəti dayandırmaq qərarına gəldi. Bu qarşıdurmanın ilkin mərhələsi necə qurulur. Sonra, SSRİ-nin dağılması başlayanda, bir çox digər sovet dövlətləri kimi, Azərbaycan da müstəqil dövlət olmaq qərarına gəldi. SSRİ qanununda deyilirdi ki, üzv respublika müstəqil olmağa qərar verərsə, tərkibindəki muxtar bölgə öz gələcəyini , müqəddaratını təyin edə bilər.
Beləliklə, Azərbaycanla parallel olaraq, Dağlıq Qarabağ da müstəqillik prosesə başladı. Azərbaycan SSRİ-dən ayrıldığı kimi, Qarabağ da Azərbaycandan ayrıldı. Nəticədə Azərbaycan hərbi güc tətbiq etməklə, DQ xalqına qarşı təzyiqlərə başlayaraq onun sakinlərinə qarşı zorakalıqlar icra etdi. Dağlıq Qarabağda etnik təmizləmənin başlandığı bir çox ərazilər var idi və nəticədə Dağlıq Qarabağ əhalisinin 80% -85% -i özünümüdafiəyə başladı.
Nəticədə aydın oldu ki, onlar bunu etməyə qadirdir və Azərbaycanı məcbur etdilər ki, vəziyyətə uyğunlaşmalı olsun.
1995-ci il mayın 12-də Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan arasında atəşkəs sazişi imzalanmışdır.
Bundan sonra və bundan əvvəl də danışıqlar prosesinə başlandı və danışıqlar formatı hazırlandı. Beynəlxalq məhkəmələrin qərarlarına əsasən bunun üç tərəfi var idi: Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan.
Danışıqlar prosesi hətta 1992-ci ildən başlamışdır. Uzun müddət Dağlıq Qarabağ danışıqlar prosesində tərəf olaraq iştirak etmişdir.Yeri gəlmişkən, Dağlıq Qarabağ və Azərbaycan liderləri, eləcə də Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan Respublikası Müdafiə nazirləri arasında bir sıra görüşlər keçirilib. Təəssüf ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi hələ də həll olunmur.
Bunun bir neçə səbəb var. Birincisi, 1998-ci ildə Dağlıq Qarabağ danışıqlar prosesindən kənarlaşdırıldı. Nəticədə (nəinki bu amil, həm də onun özü), hazırda Azərbaycan Dağlıq Qarabağla danışıqlardan imtina edir. Rusiya, Fransa və ABŞ-ın da daxil olduğu ATƏT-in Minsk Qrupu formatında danışıqlardan belə imtina edir. Ancaq bu formata görə üç danışıq tərəfi var – Azərbaycan, Ermənistan və Dağlıq Qarabağ.
Digər tərəfdən, Azərbaycan hökuməti Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olmasını tələb edir. Ancaq bu, çox qəribə bir iddiadır, çünki Azərbaycan hökumətinin Dağlıq Qarabağı ərazi bütövlüyünün bir hissəsi kimi necə qiymətləndirə biləcəyini anlamaq mümkün deyil, aeyni zamanda onunla danışmaqdan imtina edir. Bu qəribə deyilmi? Azərbaycan rəhbərləri həm Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın bir hissəsini görmək istədiklərini, həm də Dağlıq Qarabağ xalqı ilə danışıqlardan imtina etdiklərini söyləyirlər. Bunun mənası nədir?. Yalnız bir şey. Təəssüf ki, Azərbaycan hakimiyyəti bu insanlarla danışmaq və danışıqlar aparmaq niyyətində deyil, çünki ərazilər istəyir, lakin xalq deyil. Daha doğrusu, əraziləri istəyir amma ki, oranın sakinləri olmadan.
Antisemitizm siyasəti daha da uzağa gedir. Dağlıq Qarabağa gələn yadellilər Azərbaycanın qara siyahısında peyda olunur. Erməni soyadı olan və ya erməni mənşəli hər hansı bir ölkənin vətəndaşı Azərbaycana daxil ola bilməz. Bloombergin ABŞ vətəndaşı jurnalisti, bir Türk orkestri musiqiçisi, səkkiz yaşlı bir uşağı və səksən yaşlı Rus təqaüdçüsü ilə baş verənlər buna misaldır.Bu yaxınlarda bir sürücü yalnız avtomobildə erməni musiqisini dinlədiyi üçün həbs olundu.
Ən bədnam hadisə bir neçə ay əvvəl Avropa Liqasının final matçının “Arsenal” ın oyunçusu Henrix Mxitaryanla bağlı oldu.Azərbaycan hakimiyyəti Mxitaryanın adını daşıyan köynəklərə də qadağa qoyub və onların yanından gedən insanlar Bakı küçələrində polis tərəfindən dayandırılıb. Bundan sonra nə olacaq?. Problemin həlli üçün real səy göstərilməli olduğu ortadadır. Problemin həlli üçün Azərbaycan rəhbərləri, Dağlıq Qarabağ rəhbərləri ilə bərabər imkanlarımız var.
İşlədiyim dövrün əvvəlində bildirdim ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin istənilən həlli Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan xalqları üçün məqbul olmalıdır. Mən ilk erməni rəhbəriyəm ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin istənilən həlli DQ, Ermənistan və Azərbaycan xalqı üçün də məqbul olmalıdır demişəm. Ölkəmizin müxalifəti Ermənistanın niyə Azərbaycan xalqının maraqlarına qayğı göstərməsinin lazım olduğunu soruşur. Əlbəttə ki, bu asan məsələ deyil, amma xalqlarımızın gələcəyi üçün məsuliyyəti öz üzərimizə götürsək, bu da bölgənin gələcəyini, dünyamızın gələcəyini nəzərdə tutursa, real dəyişikliyə nail olmaq üçün həqiqi səylər göstərməliyik”-deyərək Paşinyan qeyd edib.
Mənim cavabım çox sadədir: Çünki əminəm ki, bu məsələnin davamlı həllini istəyiriksə, iştirak edən bütün tərəflərin maraqlarını nəzərə almalıyıq. Mən bu bəyanatı Azərbaycan rəhbərliyindən, həmkarım İlham Əliyevdən bənzər bir bəyanat eşitəcəyimiz ümidi ilə etdim.Cənab Əliyevin oxşar açıqlamasını eşitsəydik, bu, danışıqlar prosesində əsl irəliləyiş olacaqdı. Tərəfdaşlarımızı bu çox mühüm platformadan , çox vacib bir hadisə yerindən (Paris Sülh Forumu) dəvət etmək istərdim ki, problemin həlli naminə oxşar nümunəli elə şağırış etsinlər ki,Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan Respublikası xalqları üçün məqbul olmalıdır. Sonra Baş nazir Vardenisdə anadan olan azərbaycanlı blogerlərin BMT-nin Dağlıq Qarabağla bağlı qətnamələri, Azərbaycanın daxilində Artsax muxtariyyətinin verilməsi və Azərbaycana daxil olan erməni soyadlı vətəndaşların verdikləri suala cavab verdi.
Ermənistan azərbaycanlıları haqqında? Ermənistan hökumətinin qərarı ilə polislərin müşayiəti ilə onlara xüsusi avtobuslar verildi və bütün bu müddətdə bir azərbaycanlı belə yaralanmadı. Bu təsvirlər münaqişənin bütün mənzərəsinin əyani sübutudur.
Sualınızda qeyd etdiniz ki, Dağlıq Qarabağ beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanınır. Bu düz deyil. Bu,məhz ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrlərinin missiyasıdır: Dağlıq Qarabağın son statusu üçün vasitəçilik etmək. Əgər Qarabağ artıq beynəlxalq səviyyədə tanınmış bir hissəsidirsə, niyə Azərbaycan bu danışıqlarda tərəf kimi iştirak edir? Bəs bu qəribə deyilmi?
Azərbaycan, Qarabağ və Ermənistan xalqları üçün məqbul olan bir həll yolunu gözləyirəm. Mən bunu Stepanakertdə bildirdim və bir il gözlədim ki, Azərbaycan hökumətindən belə bir bəyanat eşidilsin.. Mən şəxsən cənab Əliyevdən xahiş etdim ki, bu prosesdə irəliləyiş olsunsun. Ancaq təəssüflər olsun ki, Zəngəzur, Syunik, Sevan gölü və ya paytaxt Yerevanda Azərbaycanın əraziləri olduğunu söyləyir. Heç kim bizimlə güc dilində danışa bilməz. Azərbaycan rəhbərliyi nəinki Qarabağın, həm də Zəngəzurun və Yerevanın ələ keçiriləcəyini elan edəndə nə düşünür? Bizim təklifimiz sülhdür, bölgədə heç kimi təhdid etmirik və cəmiyyətimizi yalnız sülhə hazırlamaq istəyindəyik”-deyərək Baş nazir qeyd edib.
