Bakıdan Ermənistan və Azərbaycan arasında tarixi xəritələr əsasında demarkasiya və demarkasiya ilə bağlı bəyanatlar BMT Nizamnaməsi və Alma-Ata Bəyannaməsi əsasında iki ölkə arasında demarkasiya işlərinin aparılması ilə bağlı Praqa və Soçidə götürülmüş öhdəliyi pozur.
Bu haqda “Armenpress”ə müsahibəsində Ermənistanın Xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan deyib.
Mirzoyan müsahibəsində Azərbaycan tərəfinin Ermənistanın Brüsseldə keçirilən üçtərəfli görüşdə iştirakdan imtina etməsi ilə bağlı iddialarına da toxunub, sülh müqaviləsinə hazırlıqdan danışıb, regiondakı mövcud vəziyyəti dəyərləndirib.
Sual – Azərbaycan Ermənistan tərəfinin Brüsseldə keçirilən üçtərəfli görüşdə iştirakdan imtina etdiyini bəyan edir. Bu faktı Siz necə şərh edəcəksiniz?
Cavab – Praqada keçirilən dördtərəfli görüşdə növbəti görüşlə bağlı razılıq əldə olunub. Biz bu razılaşmaya sadiq qalmağa davam edirik və məqbul şərtlər daxilində Ermənistanın Baş naziri, Azərbaycan prezidenti, Fransa Prezidenti və Avropa Birliyi Şurasının rəhbəri arasında görüş təşkil etməyə hazır olduğumuzu bir daha bəyan edirik.
Hesab edirik ki, Praqada bu formatda keçirilən görüş Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşması prosesi kontekstində kifayət qədər səmərəli və əhəmiyyətli olub.
Ermənistan tərəfi əvvəlki kimi münasibətlərin tənzimlənməsində maraqlıdır.
Sual: Bakı yenə də tarixi xəritələrə əsaslanaraq demarkasiya prosesinin aparılması tezisini səsləndirir. Bununla bağlı Yerevanın mövqeyi necədir?
Cavab – Bu cür bəyanatlar BMT Nizamnaməsi və Alma-Ata Bəyannaməsi əsasında iki ölkə arasında demarkasiya işlərinin aparılması ilə bağlı Praqa və Soçidə götürülmüş öhdəliyi pozur.
Bu öhdəlik çərçivəsində demarkasiya işləri 1991-ci ildə SSRİ-nin süqutu zamanı mövcud olan və hüquqi qüvvəyə və əhəmiyyətə malik olan hüquqi aktlar əsasında, Azərbaycan Respublikasının dövlət qulluğunda nəzərdə tutulmuş rəsmi sənədlər əsasında aparılmalıdır.
Yəni, eyni tarixdə xəritəçəkmə aparmaq, xəritələr hazırlamaq və xəritələri dərc etmək üçün müvafiq səlahiyyətlərə malik olan strukturlar sənədi üzərində.
Buna görə də tarixi xəritələrdən danışmaq istər tərif, istərsə də məzmun baxımından ən azı aydın deyil.
Tarixi xəritələrin ümumi ritorikasının ölkələrimizin müstəqilliyi üçün təhlükəsini də vurğulamaq lazımdır, çünki tarixi xəritələrə diqqət yetirsək, məlum ola bilər ki, həm Ermənistan Respublikasının, həm də daha çox Azərbaycan Respublikasının əraziləri əsrlər boyu başqa dövlətlərin əraziləri olub.
Bu kontekstdə daha bir olayı diqqətə çatdırmaq istərdim.
Baxmayaraq ki, həm 2021-ci ilnoyabrın 26-da Soçidə , həm də 2022-ci il aprelin 6-da Brüsseldə keçirilən görüşün nəticələrinə görə, komissiyaların yaradılmasının ilk növbədə sərhəd təhlükəsizliyinə yönəldiyi barədə razılıq əldə olunub.
Müvafiq komissiyalar yaradıldıqdan sonra 2022-ci ilin sentyabrında , Ermənistan Respublikasına qarşı yeni təcavüz həyata keçirilib və Azərbaycan tərəfindən yeni ərazilər işğal edilib ki, bu da təkcə razılaşmaları və Bakının beynəlxalq hüquqa hörmət etmək istəyini deyil, həm də ümumilikdə bu komissiyaların işinə dair niyyətlərini şübhə altına alır.
Sual: Azərbaycan prezidenti Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını iddia edir.
Cavab: Biz bu suala dəfələrlə müraciət etmişik. Amma öz çıxışlarında Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını daim qeyd edən Azərbaycan prezidenti heç vaxt Azərbaycanın da Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını deməyib.
Bu faktın və müxtəlif “tarixi” xəritələrin qeyd edilməsi Azərbaycanın Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanımaması və Ermənistan Respublikasının əraziləri ilə bağlı ambisiyalarının olması anlamına gəlmirmi?
Azərbaycan prezidenti də ölkəsinin ətrafında sülhün bərqərar olduğunu və gərginlik təhlükəsinin olmadığını bildirir, sonra başqa bir suala cavab olaraq bildirir ki, Ermənistan sülh müqaviləsini imzalamasa, sülh olmayacaq.
Bu o deməkdir ki, istənilən mümkün eskalasiyanın məsuliyyətini bu andan etibarən Azərbaycan prezidenti öz üzərinə götürür, xüsusən Ermənistan sülhün bərqərar olması ilə bağlı substantiv müzakirələrdə tam iştirak etdiyi üçün.
Sual: Sülh sazişinin hazırlanması üzrə aparılan işləri necə qiymətləndirərdiniz?
Cavab – Bildiyiniz kimi, biz Azərbaycana münasibətlərin tənzimlənməsi və ya sülh müqaviləsi layihəsi ilə bağlı təkliflərimizi vermişik və onların cavablarını yalnız dünən almışıq.
Beləliklə, müzakirələr davam edir. Ümid edirik ki, bu məsələ ilə bağlı ən qısa zamanda razılıq əldə edəcəyik və beynəlxalq tərəfdaşlarımızın vasitəçilik səyləri də bu prosesdə mühüm rol oynaya bilər.
Sual – Azərbaycan həmçinin bildirir ki, Ermənistan minalanmış sahələrin dəqiq xəritələrini verməkdən imtina edir və Dağlıq Qarabağa bitişik rayonlarda yeni minalar yerləşdirməyə davam edir, nəticədə çoxlu insan tələfatı olur. Bunu necə şərh edəcəksiniz?
Cavab – Bildiyiniz kimi, Ermənistan Respublikası həm üçtərəfli sazişlər, həm də beynəlxalq hüquq çərçivəsində belə bir öhdəliyin olmamasına baxmayaraq, malik olduğu bütün mina sahələri xəritələrini birtərəfli qaydada Azərbaycana verib.
Üstılik, biz ötürülən xəritələrin dekodlanmasına dəstək vermək üçün beynəlxalq tərəfdaşlarla əməkdaşlığa hazır olduğumuzu bildirmişik.
Eyni zamanda vurğulamağı zəruri hesab edirəm ki, birinci Qarabağ müharibəsi zamanı Dağlıq Qarabağa və qonşu rayonlara minalar yerləşdirilib və bu, əsasən birinci müharibə zamanı bu ərazilərə nəzarət edən Azərbaycan tərəfindən həyata keçirilib.
Ermənistan tərəfinin əməkdaşlığa dair çağırışları cavabsız qalıb və üstəlik, Azərbaycan minatəmizləmə işlərinin həyata keçirilməsinə bütün mümkün vasitələrlə maneələr yaradırdı.
2017-ci ildə Ermənistana bu sahədə yardımın göstərilməsi məsələsinin manipulyasiyası nəticəsində qapandı. Azərbaycan hətta ATƏT-in Yerevan üzrə idarəsinin fəaliyyətini də əngəlləyib.
Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin 2019-cu il hesabatında qeyd olunur ki, missiyaları zamanı Dağlıq Qarabağda 747 nəfər mina qurbanı olub, onlardan 59 faizi mülki şəxslərdir və bu, Dağlıq Qarabağın hakimiyyət orqanlarının bu işə başladığı haldadır.
Azərbaycanın Ermənistan tərəfinin Dağlıq Qarabağda Ermənistan istehsalı olan minaları yerləşdirməsi ilə bağlı dərclərə gəlincə, qeyd etməliyəm ki, nümayiş etdirilən minalar Dağlıq Qarabağda yox, məhz Azərbaycan tərəfindən 2021-22-ci illərdə Ermənistan Respublikasının işğal olunmuş suveren ərazilərində aşkar olunub.
İndi isə onlardan təbliğat məqsədləri üçün istifadə etməyə çalışır. Biz inkar etmirik ki, ER Silahlı qüvvələri Ermənistanın suveren ərazisində minaatırma işləri aparır və bu, Azərbaycanın 2021-ci ilin may və noyabr aylarında da şahidi olduğumuz yeni hərbi təcavüz riskinin daim yüksək olması ilə 2022-ci il sentyabrda olduğuyyla bağlıdır.
Bu müddət ərzində Azərbaycan da Dağlıq Qarabağda, xüsusilə cari ilin fevral və avqust aylarında analoji aqressiv aksiyalar həyata keçirdi və bununla da sübut etdi ki, Dağlıq Qarabağ əhalisinin etnik təmizləməyə məruz qalmaması üçün özünümüdafiə qüvvələrinə ehtiyac var.
Ermənistan Silahlı qüvvələri bölmələrinin Dağlıq Qarabağda yerləşdirilməsinin davam etdirilməsi ilə bağlı Azərbaycandan gələn ittihamlara gəlincə, bu da heç bir şəkildə reallığa uyğun gəlmir.
Baş nazir Paşinyan iddiamızın həqiqiliyini yoxlamaq üçün hətta Dağlıq Qarabağa beynəlxalq faktaraşdırıcı missiya göndərməyi təklif etdi, Azərbaycan prezidenti Əliyev bu təklifi imtina etdi.
Sual: Ümumiyyətlə, regionda mövcud vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz?
Cavab – Təəssüflə qeyd edirik ki, müxtəlif istiqamətlərdə aparılan danışıqlara baxmayaraq, Azərbaycanın ekstremist və hərbi nəfəsli bəyanatları, erməni tərəfinə qarşı əsassız ittihamları və güc tətbiqi ilə hədələri dayanmır.
Bundan başqa, Azərbaycan silahlı qüvvələri Ermənistan Respublikasının suveren ərazisində yerləşməkdə davam edir və Azərbaycan tərəfindən vaxtaşırı təxribat xarakterli hərbi hərəkətlər həyata keçirilir.
Bu faktların birləşdirilməsi onu göstərir ki, vəziyyət son dərəcə gərgin olaraq qalır və bütün beynəlxalq tərəfdaşlarımız Azərbaycanın ambisiyalarını cilovlamaq və Cənubi Qafqazda kövrək sülhü qorumaq üçün əlavə səylər göstərməlidirlər.
Erməni tərəfi əvvəlki kimi, qarşılıqlı məqbul həll yollarının tapılması, regionda uzunmüddətli və sabit sülhün bərqərar olması üçün bütün səyləri göstərməyə hazırdır.
