Ermənistan İran üçün daima da təhlükəsiz dəhliz olub.Yəni xarici aləmlə təmaslanmaq üçün “Ermənistan-İran minilliklər dostlğu və regional inkişaflar” rəmziylə müzakirə zamanı Tehran universitetinin “Qafqaz araşdırmalar mərkəzinin” müdiri Cəfər bütün səviyyələrdə erməni-iran münasibətlərinin səviyyəsini yüksək qiymətləndirib.
Ekspertlər cari regional çağırışlara toxunub və təhlükəsizlik təhdidlərindən danışıblar. Bu kontekstdə iranlı ekspert Azərbaycanda səfərdə olan İsrail prezidentinin İranın region üçün “təhdid”, Azərbaycanın isə “regional sabitliyin lövbəri” olması barədə bəyanatına da toxunub.
Bölgə üçün yeganə təhlükə və maneə sionist İsraildir, Tehran Universitetinin “Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzi”nin direktoru Cəfər Xaşe bu ölkə Prezidentinin Azərbaycandakı bəyanatına cavab olaraq qeyd edir.
İranlı ekspertin fikrincə, İsrail bu regionda yürütdüyü siyasətlə müharibədə və ümumilikdə regional gərginliklərdən də yan keçmir.
“İran heç vaxt qonşu ölkələri üçün təhdid və ya çağırış olmayıb. İsraildə onlar çox yaxşı bilirlər ki, İranın çağırış və bəlkə də təhdid etdiyi yeganə ölkə İsraildir.
İran ümumiyyətlə hər hansı ekspansionist siyasətin əleyhinədir və bu, heç vaxt İrana qarşıdır”. Bu bölgədə hansı dövlətin bunu keçirmək istəməsinin əhəmiyyəti yoxdur”.
İsrail prezidenti Hersoq Azərbaycana səfəri zamanı Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə müraciət edərək deyib:
“Bizim ümumi baxışımız var, görürəm ki, Azərbaycanın dünyada və regionda böyük təsiri var. Siz mənə Azərbaycanın təsirindən danışdınız.
Avropa enerji sektoru, ümumən region, Asiya, Yaxın Şərq üzrə İranın təhlükə və təhdid yaratdığı qlobal və regional təhlükəsizlik strukturunu araşdırdıq, bu məsələni ətraflı müzakirə etdik”.
İranşünas Qarik Misakyan qeyd edir ki, İsrail Azərbaycanla münasibətlərini strateji səviyyəyə qaldırır, çünki o, İranın yeganə qonşu dövlətidir ki, öz ərazisini, eləcə də Artsaxın işğal etdiyi əraziləri İrana qarşı platforma kimi istifadə etməyə icazə verib.
“Anti-İran və təbliğat fəaliyyətlərində iştirak edir, həm də görünür, İrana qarşı müəyyən hücumlara yer verir.
Artsax müharibəsindən sonra qəbul edilən siyasət də açıq-aşkar anti-İran xarakteri daşıyır. Başqa sözlə, bu hazırda mövcud olan İsrail-Azərbaycan münasibətləri mərhələyə açıq şəkildə uyğun gəlir”
İranşünas Vardan Voskanyan hesab edir ki, Azərbaycanın İranla birbaşa qarşıdurmaya getməsi axmaqlıq olardı, çünki onun ifadəsinə görə, bu, Azərbaycan adlı süni varlığın sonu demək olardı. Voskanyan İranın mövqelərinin çəkindirici əhəmiyyətini də vurğulayır.
“Bizim də bu regionda müttəfiq dövlətimiz var. Bəli, bu müttəfiqlik münasibətləri sənədləşdirilməyib, amma əslində Ermənistan və İranın maraqlarının üst-üstə düşdüyü göz qabağındadır.
Söhbət həm Ermənistanın təhlükəsizliyindən, həm də Artsaxın təhlükəsizliyindən gedir. İranlıların yüksək səslə danışmadığı, lakin mən iddia edə bilərəm ki, İran tərəfi Artsaxı və Artsax probleminin ermənipərəst həllini dəstəkləməyə hazırdır. Bu münasibətlərin müsbət fonu və müsbət inkişafından istifadə etməmək düzgün olmaz”.
Voskanyanın sözlərinə görə, Ermənistan-İran münasibətləri Qərb tərəfindən İrana qarşı sanksiyalar fonunda nəzərdən keçirilə bilməz. Üstəlik, Ermənistan Qərblə İranın, yaxud Qərblə Rusiyanın danışa biləcəyi platforma ola bilər.
İranlı ekspertlər əmindirlər ki, İsrailin və qismən də Türkiyənin bu bölgəyə müdaxiləsi sabit sülhün bərqərar olması üçün heç vaxt təminat ola bilməz və qeyri-sülh şəraitinin bədəlini bölgə xalqı ödəyir.
Tehran Universitetinin “Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzi”nin direktoru Cəfər Xaşe deyir ki, İran münasibətlərə qarışmır, eyni zamanda onların təxribat törətməsinə də imkan vermir. İranlı ekspertin qiymətləndirməsinə görə, məhz bu təxribatlar bu regionda sabit sülh əldə etməyə imkan vermir.
“İran üçün ən vacib məqamlardan biri Artsax ermənilərinin təhlükəsizliyi və Ermənistan Respublikasının ərazi bütövlüyüdür və təbii ki, İran bu fundamental prinsiplərin qorunub saxlanılması və həyata keçirilməsi istiqamətində hər şeyi edir və edəcəkdir”.
İranşünas Qarik Misakyan qeyd edir ki, İranla birbaşa qarşıdurmaya getmək üçün Azərbaycan Ukraynada olduğu kimi Qərbdən açıq və böyük dəstək almalı olacaq. Amma iranlı ekspertin fikrincə, Azərbaycan İrana qarşı analoji müharibə apara biləcək ölkə deyil.
