Bu günlərdə Moldovanın erməni icması ilə görüşündə Baş nazir Nikol Paşinyan Ermənistan-Azərbaycan sərhədini 1975-ci ilin xəritələri ilə qəbul etməyə hazır olduğunu bir daha təsdiqləyib.
Daha öncə Paşinyan vurğulayıb ki, Sovet İttifaqı Baş Qərargahının 1975-ci il xəritəsi demarkasiya üçün əsas ola bilər və olmalıdır. Kartoqraf Ruben Qalçyan isə 1975-ci ilin xəritəsi ilə tanış deyil.
O, güman edir ki, söhbət 1974-cü ildə çap olunmuş, 1991-ci ilə qədər dəyişdirilməyən, Ermənistan və Azərbaycan tərəfindən ratifikasiya olunmuş və 1991-ci ildə ölkələrin müstəqilliyini tanıyan xəritədən gedir.
Kartoqraf Ruben Qalçyan 1975-ci ilin xəritəsinə istinadı düzgün hesab etmir, çünki onun sözlərinə görə, bu qədər xəritə var və onlar 1972-1980-ci illərdə nəşr olunub. Kartoqraf deyir ki, kifayət qədər böyük xəritələr seriyasıdır.
Qalçyan güman edir ki, söhbət Sovet İttifaqı Silahlı qüvvələri Baş qərargahının 1974-cü il hərbi xəritələrindən gedir, onların əsasında Ermənistan Respublikası 1991-ci ildə müstəqillik əldə edib.Həmin sərhədlər 1991-ci ilə qədər dəyişməyibdir.
“Hər halda 70-ci illərin xəritələri Sovet Ermənistanının son illərdəki son xəritələri ilə eynidir. Yəni orada anklavlar var və vaxtilə Azərbaycana verilmiş ərazilər Ermənistandan çıxarılıb”.
Xatırlanan xəritələrə görə Ermənistan 29 800 kvadrat kilometrdir, 1930 –cu illərdə olan xəritələrdə olan 31 min kvadrat kilometr əvəzindədir.
1970-ci illərin həmin xəritələri ilə, o cümlədən SSRİ Silahlı qüvvələrinin Baş Qərargahının 1:25 000 miqyaslı xəritəsi ilə 1000 səhifə var.
Onların tərkibinə Azərbaycan anklavları daxildir. Kartoqrafın sözlərinə görə, bu xəritələrlə üç anklav nəzərdə tutulur:
Biri Yerasx yaxınlığındakı Tiqranaşendir, digər ikisi isə Tavuş vilayətindədir, Voskepar yaxınlığındakı Barxudarlu və Əskibara, ümumilikdə 7 kəndi əhatə edir ki, bu da müzakirələrdə müəyyən gözləntilər doğurur. Bu mənada kartoqraf da qeyd edir:
“Orada maraqlı bir olay da var. Deyirlər ki, həmin kəndlərdə azərbaycanlılar yaşayıb, ona görə də Azərbaycana məxsusdurlar. Ermənilər 2000 ildir ki, Artsaxda yaşayırlar, odur ki,də bütün Artsax erməni anklavı olmalıdır”.
70-ci illərin xəritəsi ilə demarkasiya və delimitasiya işlərinin aparılması həmin anklavların qaytarılması deməkdir” – deyən kartoqraf eyni zamanda vurğulayır.
“Onların arasında anklavlar var, bəli, amma anklavlar qanunsuzdur. Azərbaycana məlum səbəblər olmadan, naməlum səbəblərdən verilib”.
Bundan əlavə, bu bir həqiqətdir ki, Azərbaycan SSRİ-dən müstəqil olduqdan sonra öz Konstitusiyasında müstəqil Azərbaycan Respublikasının 1918-20-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının varisi olduğunu bəyan edərək təsbit edib.Qeyd edək ki, o zaman heç bir anklav mövcud olmayıb.
“Anklavlar 1936-39-cu illərdə Sovet İttifaqı tərəfindən yaradılıb. Ona görə də onlar öz konstitusiyaları ilə anklav iddia edə bilməzlər”.
Başqa sözlə, kartoqrafın fikrincə, anklavlar mövzusunun hüquqi baxımdan mübahisəli olduğu açıq-aydın görünür, çünki onlar Ermənistan ərazisindədir və onların Azərbaycana verilməsi və ya onun Azərbaycana mənsubiyyətinə dair heç bir təsdiqedici sənəd yoxdur.
1992-ci ildə Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən zəbt olunan Artsvaşenə gəlincə, Ruben Qalçyan qeyd edir ki, Artsvaşenin ərazisi Azərbaycanın bütün anklavları ilə birlikdə demək olar ki, eynidir: 44-45 kvadrat kilometr.
“İndiki hökumətin cəsarəti olmalıdır ki, o anklavlar sizin Konstitusiyanıza görə sizin ola bilməz, hər halda razılıq əldə etmək üçün biz onun əvəzində erməni Artsvaşeni sizə buraxmağa hazırıq”.
Kartoqraf mina sahəsini də vurğulayır: Tavuş və Tiqranaşendəki həmin 7 boş kənd, ermənilərin məskunlaşdığı keçmiş Kərki mühüm milli yolların üzərində yerləşir. Onlardan Tavuşda Ermənistan-Gürcüstan dövlətlərarası yolu keçir, Tiqranaşen isə Sünikə gedən magistral yolda yerləşir.
Onu da qeyd edək ki, Baş nazir Paşinyan bir neçə dəfə sadalayıb ki, birinci Artsax müharibəsindən sonra Paravakar, Berkaber və Vazaşen sərhəd kəndlərindən bir sıra ərazilər Azərbaycana verilib.
Nikol Paşinyan açıq şəkildə bəyan edib ki, əgər Azərbaycan bu əraziləri qaytarmağa hazırdırsa, o zaman Ermənistan da anklavları qaytarmağa hazırdır.
