Baş nazirlik aparatının İnformasiya və ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi “Armenpress”in yazılı suallarını cavablandırıb.
Sual: Bu gün keçirilən iclasdan sonra Ermənistan və Azərbaycanın dövlət sərhədinin demarkasiyası üzrə komissiyaları birgə informasiya yayıblar və orada bildirilir ki, onlar ilkin olaraq Ermənistanın Bağanis, Azərbaycanın Baqanis-Ayrum,Ermənistanın Voskepar, Azərbaycanın Aşağı Əskipara, Ermənistanın Kirants, Azərbaycanın Xeyrəmli, Ermənistanın Berkaber, Azərbaycanın Qızıl Hacılı kəndləri arasında sərhəd keçidi ətrafında razılığa gəliblər.
Bu nə deməkdir:
Cavab: – Bəyanatda o deməkdir ki, iki komissiya yuxarıda adıçəkilən kəndlər arasında Sovet İttifaqı dövründə mövcud olan sərhədləri xəritədə əks etdirib və növbəti mərhələdə bu sərhədlər yerlərdə də dəqiqləşdirilməli və yer üzərində ifadə edilməlidir.
Və bu, görünməmiş bir hadisə olacaq. Ölkələrimiz arasında ilk dəfə olaraq dörd kəndin ərazisində dövlət sərhədi demarkasiya olunacaqdır.
Sual – Bu proses hansı ilin xəritələrinə əsaslanır?
Cavab – Prosesin kartoqrafik əsasını belə səlahiyyətlərə malik orqanlar tərəfindən tərtib edilmiş SSRİ dövrünün hüquqi əsaslandırılması ilə ən son topoqrafik xəritələr təşkil edir.
Əhəmiyyətli detal ondan ibarətdir ki, komissiyaların yaydığı bəyanata görə, Sovet İttifaqının süqutu dövrdə mövcud olan və hüquqi əsası olan sərhədlər bərpa olunur.
Yəni Sovet Ermənistanı ilə Sovet Azərbaycanı arasında de-yure mövcud olan sərhədlər var idi. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, komissiyalar Ermənistan və Azərbaycan arasında sərhədin demarkasiyası prosesinin bütün prosesində onlar sərhədin demarkasiyası prosesinin əsas prinsipi kimi qeyd olunan 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsinə əsaslanacaqlar.
Bu prinsip yaxın aylarda tərəflər arasında razılaşdırılacaq və parlamentdə təsdiqləmə prosesi də daxil olmaqla, lazımi daxili razılaşmalardan keçəcək Sərhədlərin Tənzimlənməsi prosesinin məhz tənzimləməsində də qeyd edilməlidir.
Sual: – Bugünkü elanda o da bildirilir ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında Sülh müqaviləsində Alma-Ata Bəyannaməsindən fərqli fundamental prinsip qeyd olunarsa, sərhədin demarkasiyasının tənzimlənməsi həmin prinsipə uyğun olacaq. Bu, Alma-Ata Bəyannaməsindən imtina etmək üçün əsas deyilmi?
Cavab: – Xeyr. Komissiyalar sadəcə qeyd etdilər ki, onlar Sülh Mmüqaviləsi üçün danışıqlar formatı deyil. Həmin saziş başqa formatda müzakirə edilir və daha yüksək statusa malik olacaq, qüvvəyə mindikdən sonra Əsasnamənin daha yüksək hüquqi əhəmiyyət kəsb edən sənədlə ziddiyyət təşkil etdiyi aşkar edilərsə, ona uyğunlaşdırılmalıdır, çünki , bir daha təkrar edək ki, Sülh müqaviləsinin statusu daha yüksəkdir.
Alma-Ata bəyannaməsi Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin tənzimlənməsi üçün əsasdır və o, əsas prinsip kimi artıq ən yüksək səviyyədə razılaşdırılıb.
Sual: – Sərhədlərin delimitasiyası komissiyalarının birgə informasiyada anklavlar/eksklavlar məsələsi də qeyd olunur,bəs bu nə deməkdir?
Cavab: – Komissiyalar razılığa gəliblər ki, Əsasnamə təsdiq edildikdən sonra onlar Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin qalan hissələrinin demarkasiyası qaydası (yəni sərhədin növbəti dəfə hansı hissələrinin təkrarlanacağı) və bu kontekstdə razılaşdırılacaqlar və onlar həmçinin anklavlar/eksklavlar məsələsini həll edəcəklər. Bilirsiniz ki, Ermənistan Respublikası bu məsələdən imtina edə bilməz, çünki Artsvaşen ölkəmizin suveren ərazisinin bir hissəsidir. Biz demarkasiya prosesində Artsvaşen anklavının mövcudluğunu de-yure əsaslandırmaq niyyətindəyik və ER hökumətinin belə əsaslandırmaları var, bundan sonra Artsvaşen ətrafında faktiki demarkasiya prosesi həyata keçiriləcək.
Bu protokoldan sonra problemin hansı siyasi həll yolu tapacağı başqa məsələdir. Delimitasiya prosesində ilk növbədə eksklav/anklavların mövcudluğu de-yure əsaslandırılmalıdır.
Sual: – Əslində, sərhəd demarkasiyası başa çatdıqdan sonra silahlı qüvvələr dörd kəndin ərazisindən geri çəkiləcək və sərhəd qoşunlarına yol verəcək. Bu nə vaxt baş verəcək?
Cavab: – Bu, süni gecikmələr olmadan qısa, lakin ağlabatan müddət ərzində baş verəcək.
Sual: Proses nəticəsində Ermənistanda hansısa kənd yoldan məhrumdurmu?
Cavab – Xeyr. Kırants kəndi hissəsində yolun konturunun bir neçə yüz metrlik hissəsi dəyişdiriləcək ki, bu da çətin iş deyil və bir neçə aya həyata keçiriləcək. Lakin bu Kirants üçün yeganə yol deyil. Kirants-Açarkut-İcevan yolu təmir olunacaq, bəlkə də yenidən tikiləcək. Yəni, Kirantsın da alternativ yolu var və praktiki olaraq heç bir ciddi problem yoxdur.
Sual: Bəs Voskeparın yol problemi yoxdurmu?
Cavab: – Xeyr. Bu mərhələdə belə problem yarada biləcək sahələr müəyyən edilmir.
Sual – Bu sərhədin liberallaşdırılması prosesi nəticəsində Azərbaycan bir sıra ərazilərdə Kirant və Voskepar kəndlərinə yaxınlaşacaq. Bu kəndlərin təhlükəsizliyi necə təmin olunacaq?
Cavab: – Əvvəlan qeyd edək ki, Azərbaycan hələ də həmin kəndlərə çox yaxındır və birbaşa atəş altındadır. Bəli, bu proses nəticəsində Azərbaycanın sərhəd xidməti Kırant və Voskefar kəndlərinə yaxınlaşacaq, lakin onlar bizim kəndlərdən dövlət sərhədi ilə ayrılıb.
Bu, əsas amildir və unutmayaq ki, sərhəd mühafizəsi Ermənistan Respublikasının sərhədçiləri tərəfindən həyata keçiriləcək. Bununla belə, yaxın gələcəkdə müzakirə ediləcək və təfərrüatlı bir çox təhlükəsizlik detalları mövcuddur.
Sual: – Təsvir edilən prosesə görə, Azərbaycan 4 kənd alır. Bəs Ermənistan nə əldə edir?
Cavab: – Dəqiqlik naminə bildirək ki, Azərbaycan ona məxsus iki kənd yarımı alır, çünki Qızıl Hacılı kəndinin bütün ərazisi, Aşağı Əskifərə kəndi ərazisinin xeyli hissəsi Azərbaycanın nəzarətdə idi.
Və bu prosesdə Ermənistan Respublikası sərhədin demarkasiyası ilə bağlı təhlükəsizlik risklərinin azaldılmasını qəbul edir. Bugünkü tədbirlə, qeyd etdiyimiz kimi, ilk dəfə olaraq Azərbaycanla sərhədi kəsdik ki, bu da mühüm hadisə kimi qələmə verilə bilər.
Ermənistan Respublikası da əhalinin təhlükəsizliyini, sosial həyatını və hüquqi təminatlarını təmin etməklə sərhədin demarkasiyası prosesini sivil və qanuni şəkildə təşkil etmək və həyata keçirmək üçün fəal platforma və fürsətdən istifadə edir.
