ER Milli Elmlər Akademiyasında “Ermənistan və bölgəsi. Dərslər, dəyərlər, perspektivlər” rəmzini daşıyan iki günlük beynəlxalq elmi konfrans keçirilir
“Radiolur” un verdiyi məlumata görə, konfransın məqsədi keçmişə onilliklərin uzaqlığından baxmaq, bu gün təkrarlanan tarixi səhvləri görmək və müqavimət göstərmək yollarının nələr olduğunu anlamaqdır.
Yüz il əvvəl, 1921-ci il martın 16-da Moskvada imzalanan Rusiya-Türkiyə müqaviləsi və 13 Oktyabr 1921-ci il martın 16-da imzalanan Qars müqaviləsi ilə Qars qala şəhəri heç bir atəş açılmadan Kamalçı Türkiyəyə verildi.
Tarixi Ermənistan ərazisi olan Naxicevan Azərbaycana birləşdirildi. Aylar sonra türklər Ararata doğru irəliləyərək Ararat bölgəsini tələb etdi.
Bir neçə yer adını dəyişdirərək, eyni cümləylə 44 günlük müharibədən sonrakı vəziyyəti təsvir etmək olar.
ER MEA-da 100 il əvvəl imzalanan Qars və Moskva müqavilələrini müzakirə aparılır.
“Tarixin 100 il sonra necə təkrarlandığını anlamaq üçün mövcud vəziyyətlə paralellər aparmaq istəyirik. 100 il əvvəl Azərbaycan öz maraqlarını Türkiyə ilərazılaşdırmışdır.
Ümumiyyətlə, Türkiyə Azərbaycanın maraqlarını təmsil etdi və Ermənistansa diplomatik təcridi vəziyyətində peyda olundu.
Akademik Aşot Melkonyan deyir: “Təəssüf ki, 2020 -ci ildə müharibənin niyə bu qədər çox bitdiyini tarixi baxımdan demək olar ki, təxmin etmək olar. , Milli Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutunun direktoru.
Təəssüflər olsun ki, 2020-ci il də eyni vəziyyətdə idi.Təxminən fərz etmək olar ki, müharibənin nə üçün oxşar sonu oldu. Heç olmazsa 100 il sonra səhvlərin təkrar olunmaması problemimiz var” – deyə MEA-nın rəhbəri Aşot Melkumyan qeyd edib.
Ashot Melkonyan 1921-2021-ci illər arasında paralel aparır.
Qars-Moskva razılaşmalarından sonra Türkiyənin istəkləri ikinci Artsax müharibəsindən sonra Azərbaycanın istəkləri ilə eyni şəkildə artdı. Azərbaycan əsgərləri may ayından etibarən Gegharkunikdə və Syunikdədir.
“O vaxt sərhədlərlə bağlı başqa problemlər yarandı. Türklər Ararat inzibati rayonunun artıq özlərinə bağlı olan Naxicevana birləşdirilməsini tələb etdilər, amma ən azından bu məsələdə Sovet Rusiyasından olan nümayəndə heyətinin nümayəndəsi Yakov Ganetski bizi müdafiə etdi və bu olmadı” – deyərək akademik qeyd edib.
“100 il ərzində baş verənləri araşdıraraq faktlaşdırmaq olar ki, bölgə indi yeni status -kvo uğrunda mübarizə aparır” –deyərək MEA-nın akademiki Ruben Safrastyan qeyd edib.
“Bu vəziyyət, 2020-ci ilin yaz və yay aylarında Azərbaycana muzdlu yaraqlılar və silah daşıyan Türkiyəyə heç bir maneə törətməməsi və Rusiyanın strateji xarakterli səhv etməsi nəticəsində yarandı.
Bu baxımdan 1920-1921-ci illərlə oxşarlıqlar var. Yəni, Rusiya artıq bölgəni təkbaşına idarə etmir, Türkiyə ilə yenidən əməkdaşlıq etməli və eyni zamanda ona qarşı mübarizə aparmalıdır” – deyərək Ruben Safrastyan qeyd edib.
Akademikin sözlərinə görə, ancaq bölgədəki ifaçılar baxımından vəziyyət 100 il əvvəlki ilə eyni deyil.
Əgər 1921-ci ildə bölgədə Türkiyə və Rusiya olmaqla iki diktə edən var idisə, bu gün 44 günlük müharibə zamanı hərəkətsiz siyasət yürüdən və indi təhlükəni görən regional inkişaflarda fəal iştirak edən İran da cəlb olunub.
Safrastyanın qənaətincə, Ermənistanın bu günkü imkanları 100 il əvvəldən daha artıqdır.
“Xarici siyasətdə düzgün mövqe tutmaq və silahlı qüvvələri bərpa etmək məsələləri əsas məsələdir” – deyərək akademik qeyd edib.
